2013, Nr 1 (4), O reprezentacji

---

Izabela Skórzyńska
Historyk w świecie widowisk przeszłości

Pobierz wersję elektroniczną

Słowa kluczowe: historyk, świadek przeszłości, świadek zastępczy, performance z przeszłości, świadek krytyczny

Abstrakt:
W tekście stawiam pytanie o status historyka – badacza kultury historycznej – w świecie widowisk przeszłości (jedna z form tej kultury). Jest to pytanie ważne dla mnie co najmniej z kilku powodów. Po pierwsze dlatego, że widowiska te są alternatywną dla pisma i tekstu, że są inną, choć wcale rzadszą w naszej kulturze, formą aktualizacji przeszłości w teraźniejszości. Po drugie dlatego, że przywracając właściwą rangę percepcji (nie ma widowiska bez publiczności), emancypują one, jak zauważa B. Koss-Jewsiewicki, zdominowane przez logocentryczne narrację i tekst, wyobrażenia społeczne i doświadczenie. Po trzecie, i znów w związku z formą, że uprzywilejowują one przeżycie (pamięć emocjonalną). Po czwarte, że są one faktem społecznym, czy szerzej – kulturowym, zaangażowanym w przeszłość, a zatem że nie są wobec niej bezinteresowne. I po piąte, że są one udziałem historyka jako to, co on w praktyce tworzy (np. wykłady, warsztaty, referaty, debaty, przewodnictwo turystyczne itd.), w czym żywo uczestniczy (np. ceremonie państwowe, spektakle teatralne, happeningi, marsze, parady itd.) i co bada. Poszukując modus vivendi między powinnością historyka profesjonalisty i członka wspólnoty widowiska przeszłości (wspólnoty pamięci), pojawia się historyk w złożonej roli aktora społecznego jako z jednej strony zdystansowanego badacza, a z drugiej – niemal świadka zastępczego. Z braku lepszych określeń tę niejednoznaczną rolę historyka nazywam tu rolą świadka krytycznego. Świadka, albowiem także dla celów poznawczych przekracza on granicę „obcego” sobie widowiska i jego wspólnoty i staje się jego/jej częścią (gdyby się tak nie działo musiałby uznać widowisko przeszłości i jego wspólnotę za nieskuteczne). Krytycznego, albowiem zachowuje on krytyczny stosunek do miejsca i roli, jakie sam pełni w widowisku przeszłości, uwzględniając jego angażującą moc i próbując dociekać, na czym ta moc polega.

Informacje o autorze:
SKÓRZYŃSKA IZABELA – historyk, dydaktyk historii, adiunkt w Instytucie Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.