2019, Nr (12), Historia publiczna

---

Przemysław Kaniecki
Plansze komiksowe w kolekcji muzeum historycznego (na przykładzie zbiorów Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN)

Pobierz wersję elektroniczną

Słowa kluczowe: muzeum, kolekcjonowanie, komiks, plansza komiksowa, warianty tekstu, Krzysztof Gawronkiewicz

Abstrakt:
Tekst dotyczy kolekcjonowania oryginalnych plansz komiksowych przez muzea historyczne – pokazuje argumenty na rzecz budowania takich kolekcji. Argumenty te zaczerpnięte są z polskiej ustawy o muzealnictwie, ponieważ tego rodzaju obiekty mogą mieć wymienianą w ustawie kluczową wartość: historyczną, artystyczną, naukową. Specyfika plansz komiksowych i ich ważność jako obiektów potencjalnie ekspozycyjnych oraz materiału do badań zostaje pokazana na przykładzie kolekcji plansz oryginalnych z projektu Achtung Zelig! Druga wojna Krzysztofa Gawronkiewicza (rysunki) i Krystiana Rosenberga/Rosińskiego (scenariusz). Znajdujące się w kolekcji Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN plansze zostają zanalizowane jako nośniki kolejnych zmian z okresu procesu twórczego (warianty). Okazuje się, że niektóre zmiany mogą być interpretowane w kategoriach autocenzorskich, co być może było związane z nabrzmiewającą w latach 90. dyskusją społeczną na temat relacji polsko-żydowskich. W ten sposób obiekty te stanowić mogą przyczynek do historii społecznej przełomu XX i XXI w., co dodatkowo potwierdza zasadność włączenia ich do kolekcji muzealnej.

Informacje o autorze:
Przemysław Kaniecki - etnolog, adiunkt na Wydziale „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego, kustosz w Dziale Zbiorów Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. E-mail: p.kaniecki[at]al.uw.edu.pl, pkaniecki[at]polin.pl. ORCID 0000-0002-3280-8501.

Prace cytowane Rozwiń

Gawronkiewicz, Krzysztof, i Krystian Rosiński [!]. 1993. „Achtung Zelig! Odc. 1.” AQQ 2, 3–6.
Gawronkiewicz, Krzysztof, i Krystian Rosenberg. 2004a. Achtung Zelig! Druga wojna. Warszawa–Poznań: Kultura Gniewu, Zin Zin Press.
Gawronkiewicz, Krzysztof, i Krystian Rosenberg. 2004b. Achtung Zelig! Druga wojna. Wyd. II. Poznań: Zin Zin Press.
Gawronkiewicz, Krzysztof, i Krystian Rosenberg. 2005. Achtung Zelig!, przeł. Weronika Kasprzak, kolor. Graza [Grażyna Kasprzak], posł. G. Rosiński. [Bruxelles–Paris]: Casterman.
[Gawronkiewicz, Krzysztof] Gawron i Marzena Sowa. 2014a. L’insurrection. 1. Avant l’orage. [Marcinelle–Paris]: Dupuis.
Gawronkiewicz, Krzysztof, i Marzena Sowa. 2014b. Powstanie. 1. Za dzień, za dwa. Warszawa: Kultura Gniewu.
Gawronkiewicz, Krzysztof. 2015. Krzesło w piekle. Warszawa: Kultura Gniewu.
Kaniecki, Przemysław. 2019. „Zeliga odcinek 1. Rozmowa z Krzysztofem Gawronkiewiczem o powieści graficznej Achtung Zelig! Druga wojna.” Midrasz 6: 67–69.
Krzyżaniak-Gumowska, Aleksandra. 2003. „Kręci mnie historia [Rozmowa z K. Gawronkiewiczem].” Gazeta Wyborcza z 27.10. [Dostęp: 2.11.2019]. http://classic.wyborcza.pl/archiwumGW/2232828/Kreci-mnie-historia.
Ustawa z dnia 21.11.1996 r. o muzeach. Dz.U. z 2019 r., poz. 917, 1726.
Ustawa z dnia 23.07.2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Dz.U. z 2018 r., poz. 2067, 2245; z 2019 r., poz. 730, 1696.
Bereźnicki, Tomasz (scen., rys.). 2013. Aptekarz w getcie krakowskim. Opowieść o Tadeuszu Pankiewiczu. Kraków: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa.
Bereźnicki, Tomasz (scen., rys.). 2016. Oświęcimskie historie. Komiks. Oświęcim: Muzeum Żydowskie w Oświęcimiu.
de Biasi, Pierre-Marc. 2015. Genetyka tekstów, przekł. F. Kwiatek i M. Prussak. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
Błażejczyk, Michał. 2007. „Komiksowa nostalgia.” Zeszyty Komiksowe 6, 58–59.
Bojarska, Katarzyna. 2006. „Komiksem w historię.” Zagłada Żydów. Studia i Materiały 2, 385–392.
Czaja, Justyna. 2010. Historia Polski w komiksowych kadrach. Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
Czapliński, Przemysław. 2009. Polska do wymiany. Późna nowoczesność i nasze wielkie narracje, Warszawa: WAB.
Dunin-Wąsowicz, Paweł. 2015. „Linki do Zeliga.” W Krzysztof Gawronkiewicz, Krzesło w piekle. Warszawa: Kultura Gniewu.
Forecki, Piotr. 2015. „Zagłada i krajobraz po Zagładzie w komiksowych kadrach.” Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka 25, 275–308.
Frąckiewicz, Sebastian. 2011. „Za dużo Polski, za mało autora.” Zeszyty Komiksowe 12, 82–83.
Frąckiewicz, Sebastian. 2012. Wyjście z getta. Rozmowy o kulturze komiksowej w Polsce. Warszawa: 40000 Malarzy.
Gajewska, Grażyna. 2011. „Postpamięć jako marzenie senne – „Achtung Zelig! Druga wojna” Krzysztofa Gawronkiewicza i Krystiana Rosenberga.” W KOntekstowy MIKS. Przez opowieści graficzne do analiz kultury współczesnej, red. G. Gajewska, R. Wójcik, Poznań: Wydawnictwo PTPN, 221–239.
Janicki, Bartłomiej. 2010. Polski komiks historyczny (lata 1920–2010). Opole: SUI Dom Wydawnictw Naukowych.
Janicki, Bartłomiej. 2016. Dydaktyczny potencjał komiksu historycznego. Opole–Poznań: Zin Zin Press.
Kasperski, Marek. 2019. Plansze komiksowe. Strona internetowa serwisu ArtKomiks.pl. Dostęp [24.10.2019]. https://artkomiks.pl/kategoria-pracy/rodzaje/plansze-komiksowe.
Kołodziejczak, Tomasz, red. 2003. Wrzesień. Wojna narysowana. Antologia komiksu polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Egmont Polska.
Kostkiewiczowa, Teresa. 1976. „Wariant tekstu.” Hasło w: Słownik terminów literackich, red. J. Sławiński. Wrocław: ZN Ossolińskich, 481.
Leśniak, Tomasz, i Rafał Skarżycki. 2005. Jeż Jerzy. Ziom. Warszawa: Egmont.
Marciniak, Tomasz. 2014. „Komiks historyczny w Polsce między dydaktyką a propagandą. Dokonania i perspektywy.” W Komiks i jego konteksty, red. I. Kiec i M. Traczyk, Poznań: Instytut Kultury Popularnej, 75–89.
Muzeum Powstania Warszawskiego, red. 2009. Powstanie ‘44 w komiksie. Antologia prac konkursowych. Warszawa: Muzeum Powstania Warszawskiego.
Truściński, Przemysław, kier. art. 2007. 44. Antologia komiksu. Warszawa: Muzeum Powstania Warszawskiego.
Olszewski, Przemysław J., red. 2013. Praga gada. O wojnie! Warszawa: Wydawnictwo Fundacji Animacja.
Olszewski, Przemysław J., red. 2014. Praga gada. O pokoju! Warszawa: Wydawnictwo Fundacji Animacja.
Olszewski, Przemysław J., red. 2017. Praga gada. O międzywojniu! Warszawa: Wydawnictwo Fundacji Animacja.
Olszewski, Przemysław J., red. 2018. Praga gada. Wiechem raz! Warszawa: Wydawnictwo Fundacji Animacja.
Olszewski, Przemysław J., i Gianluca Maruotti, red. 2019. Praga gada. Wiechem dwa! Warszawa: Wydawnictwo Fundacji Animacja.
Orliński, Wojciech. 2004. „Surrealistycznie o Holocauście.” Gazeta Wyborcza z 2.04. [Dostęp: 2.11.2019]. http://classic.wyborcza.pl/archiwumGW/4018045/Surrealistycznie-o-Holocauscie.
Orliński, Wojciech. 2007. „Patriotyzm dzisiaj, tu i teraz.” Gazeta Wyborcza z 11.09. [Dostęp: 2.11.2019]. http://classic.wyborcza.pl/archiwumGW/4935874/Patriotyzm-dzisiaj--tu-i-teraz.
Ostrowski, Krzysztof. 2008. „Full stomach.” W Kompot. Polsko-izraelski album komiksowy. Warszawa: Instytut Adama Mickiewicza we współpracy ze Stowarzyszeniem Artanimacje, 37–64.
Powalisz, Monika, i in. 2011. Złote pszczoły. Żydzi międzywojennej Warszawy. Antologia komiksów. Warszawa: Gmina Wyznaniowa Żydowska.
Rusek, Adam. 2001. Tarzan, Matołek i inni. Cykliczne historyjki obrazkowe w Polsce w latach 1919–1939. Warszawa: Biblioteka Narodowa.
Rusek, Adam. 2009. Od „Grzesia” do „Gazetki Miki”. Dzieje czasopism obrazkowych dla młodzieży w II Rzeczypospolitej. Warszawa 2009.
Rusek, Adam. 2011a. Od rozrywki do ideowego zaangażowania. Komiksowa rzeczywistość w Polsce w latach 1939–1955. Warszawa: Biblioteka Narodowa.
Rusek, Adam. 2011b. „Dwa miecze, szabla i katiusza. Polski komiks w objęciach historii.” Zeszyty Komiksowe 12, 16–23.
Rusek, Adam, red. 2013. Warszawa w roku 2025. Pan Hilary i jego przygody. T. 1 z Dawny komiks polski. Warszawa: Wydawnictwo Komiksowe.
Rusek, Adam, red. 2014. Ogniem i mieczem, czyli przygody szalonego Grzesia. Kubuś i Bubuś. Przygody Walka w czasie wojny. T. 2 z Dawny komiks polski. Warszawa: Wydawnictwo Komiksowe.
Rusek, Adam, red. 2016a. Podróż po Sowietach. Jak Bartek Leń był za życia w raju. Przygody Wicka Buły. T. 3 z Dawny komiks polski. Warszawa: Wydawnictwo Komiksowe.
Rusek, Adam, red. 2016b. Przygody bezrobotnego Froncka. T. 4 z Dawny komiks polski. Warszawa: Wydawnictwo Komiksowe.