2019, Nr (12), Historia publiczna

---

Joanna Zętar
Miejsce – Obecność – Pamięć. Praca z pamięcią o żydowskim Lublinie na przykładzie wybranych działań Ośrodka „Brama Grodzka- Teatr NN”

Pobierz wersję elektroniczną

Słowa kluczowe: pamięć, postpamięć, dziedzictwo kulturowe, Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”

Abstrakt:
Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” jest samorządową instytucją kultury działającą w Lublinie. W realizowanych programach nawiązuje do symbolicznego i historycznego znaczenia swojej siedziby, Bramy Grodzkiej, zwanej też Bramą Żydowską. Była ona dawniej przejściem między miastem chrześcijańskim i żydowskim, miejscem spotkania różnych kultur, tradycji i religii. W czasie wojny Niemcy wymordowali żydowskich mieszkańców miasta, a dzielnica żydowska została zniszczona. Zmiany, jakie przyniósł rok 1989, rozpoczęły proces odzyskiwania przez polskie społeczeństwo Pamięci. Lublin był jednym z polskich miast, które musiało zmierzyć się ze swoją zapomnianą przeszłością. Zaczynając na początku lat 90. XX wieku działalność w Bramie Grodzkiej, twórcy Ośrodka nic nie wiedzieli o historii lubelskich Żydów. Nie byli świadomi tego, że pusta przestrzeń po jednej stronie Bramy ukrywa Pamięć po mieście żydowskim. Brama Grodzka i puste przestrzenie wokół niej stały się dla Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN” naturalnym miejscem pracy z pamięcią, realizowanej w jednym z najważniejszych programów „Pamięć – Miejsce – Obecność”. Program ten to działania dokumentacyjne, artystyczne i edukacyjne odnoszące się do rekonstrukcji przeszłości tych, o których nikt nie pamięta, dotarcia do tożsamości miejsca, w którym działa Ośrodek, oraz obecność w tym bardzo swoistym krajobrazie pamięci.

Informacje o autorze:
JOANNA ZĘTAR – historyk sztuki, dziennikarz, animator kultury, PR-owiec, pracownik Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”, doktorantka na kierunku nauki o mediach Wydziału Politologii UMCS. E-mail: asia[at]tnn.lublin.pl. ORCID: 0000-0002-0377-6272.

Prace cytowane Rozwiń

Augé, Marc. 2008. „Nie-Miejsca. Wprowadzenie do antropologii nadnowoczesności (fragmenty).” Teksty Drugie 4: 127–140.
Ehrlich, Brenna. 2010. „Facebook Profile For Holocaust VictimBringsHistory to Life.” Strona internetowa Mashable. Dostęp [25. 06. 2019]. http://mashable.com/2010/02/04/facebookprofile-holocaust-victim.
Foucault, Michel. 2006. „O innych przestrzeniach. Heterotopie.” Kultura popularna: 16 (2): 7–13.
Glatsztejn, Jakov. 2003.„Lublinie, moje święte miasto.” Scriptores 27 (1): 187.
Hirsch, Marianne. 2011. „Pokolenie postpamięci.” Didaskalia. Gazeta teatralna 105: 28–36. Jakubowski, Andrzej, Bronisz,Urszula, i Elżbieta Łoś. 2008.Historia Lublina w liczbach. Lublin: Główny Urząd Statystyczny.
Kalendarium Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN. Strona internetowa Kalendarium Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”. Dostęp [25. 06. 2019]. https://kalendarium.teatrnn.pl.
Kaniowska, Katarzyna. 2014. „Postpamięć”. W Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, red. M. Saryusz-Wolska i R. Traba, 389–392. Warszawa: Wydawnictwo Scholar.
Kończał, Kornelia 2014. „Miejsce pamięci”. W Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, red. M. Saryusz-Wolska i R. Traba, 229–234. Warszawa: Wydawnictwo Scholar.
Kryczka-Kowalska, Karolina, Kowalski Łukasz, i Monika Śliwińska, red. 2014. Nowe narracje a miasto. Remiksowanie miasta. Lublin: Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”. Kuwałek, Robert, i Wiesław Wysok. 2001. Lublin. Jerozolima Królestwa Polskiego. Lublin: Stowarzyszenie „Dialog i Współpraca”.
Lanzmann, Claude. 1985. Shoah. New York : Pantheon Books.
Lenartowicz, Krzysztof. 2003.„Architektura trwogi.” Kontekst 3–4: 321–324.
Libionka, Dariusz. 2017. Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. Lublin: Państwowe Muzeum na Majdanku.
Leociak, Jacek. 2001. „Aryjskim tramwajem przez warszawskie getto, czyli hermeneutyka pustego miejsca.” W Maski współczesności, red. L. Burska i M. Zaleski, 74–90. Warszawa: Instytut Badań Literackich.
NN. 2013. Opowieści zasłyszane. Lublin: Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”.
Nora, Pierre. 2009. „Między pamięcią i historią. Leslieux de Mémoire.” Tytuł roboczy: Archiwum 2: 4–12.
Panas, Władysław. 1996. „Brama.” W Brama, red. J. Krupska, 2–10. Lublin: Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”.
Panas, Władysław. 2004.Oko cadyka. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Pietrasiewicz, Tomasz, 2002. „Miasto żydowskie – lubelska Atlantyda.” Midrasz 57: 17.
Pietrasiewicz, Tomasz. 2008. Kręgi Pamięci. Lublin: Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”.
Pietrasiewicz, Tomasz. 2009. „Subiektywna historia Ośrodka »Brama Grodzka – Teatr NN«”. Strona internetowa Biblioteka Multimedialna Teatru NN. Dostęp [25. 06. 2019]. http://www.biblioteka.teatrnn.pl/dlibra/dlibra/docmetadata?id=42928.
Pietrasiewicz, Tomasz. 2010a. Animacja sieci w programie Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”. Lublin: Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”.
Pietrasiewicz, Tomasz, 2010b. Artystyczne i animatorskie działania w przestrzeni miasta związane z pamięcią. Lublin: Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”.
Pietrasiewicz, Tomasz. 2011. „Odkrywanie miejsca – materialne i duchowe dziedzictwo kulturowe w działaniach Ośrodka »Brama Grodzka – Teatr NN« w Lublinie.” Renowacje i zabytki 39 (3): 120–135.
Próchniak, Paweł. 2013. „Lublin: przyczynek do topologii palimpsestu”. W Inne przestrzenie, inne miejsca. Mapy i terytoria, wybór, redakcja i wstęp D. Czaja, 143–158. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
Skórzyńska, Izabela. 2010. Widowiska przeszłości. Alternatywne polityki pamięci (1989–2009). Poznań: Instytut Historii UAM.
Traba, Robert. 2009. Przeszłość w teraźniejszości. Polskie spory o historię na początku XXI wieku. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Traba, Robert. 2013. „»To był przecież tylko film!« Trzy obrazy konfliktów i dialogów pamięci.” W Pamięć. Rejestry i terytoria, red. P. Orłowska, 9–15. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury.
Ziębińska-Witek, Anna. 2006. „Wizualizacje pamięci – upamiętnianie Zagłady w muzeach.” Kwartalnik Historii Żydów 3: 366–378.
Ziębińska-Witek, Anna. 2017. „W stronę kontr-monumentu. Upamiętnienie »Lublin. Pamięć Zagłady«.” Konteksty. Polska Sztuka Ludowa. Antropologia kultury – etnografia – sztuka 71 (3): Misterium Bramy, 129–133.