2012, Nr 1 (2), Antropologia współczesności – historia współczesności

---

Marcin Brocki
Antropologia i historia wobec mityzacji przeszłości

Pobierz wersję elektroniczną

Słowa kluczowe: historia, antropologia semiotyczna, mitologizacja, problem reprezentacji.

Abstrakt:
Doświadczenie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jest możliwe poprzez jej reprezentacje. Owe reprezentacje nie stanowią danych mówiących same za siebie, nie są naturalnym medium przekazującym fakty, lecz podlegają selekcji, wyborowi, są sytuowane w relacji do innych faktów. W ten sposób raczej wytwarzają przeszłość, niż ją odtwarzają. Czasami dzieje się tak, że o wytwarzaniu przeszłości, decydują niewielkie przesunięcia w sposobie użycia metafor, za pomocą których opisuje się wydarzenia. Ważne zatem staje się to, kto dokonuje selekcji i sytuuje „fakty” w odpowiedniej sieci relacji, jakim językiem się posługuje i w jakim celu skupia się na wybranych elementach przeszłości. Artykuł ma na celu pokazanie różnicy w rekonstruowaniu przeszłości przez antropologów kulturowych oraz akademików reprezentujących dyskurs historyczny. W antropologii zainteresowanie przeszłością jest podyktowane na ogół tym, że teraźniejszość jest bardziej zrozumiała przez sposób, w jaki przygląda się przeszłości, dla historii teraźniejszość to efekt przeszłości. W antropologii rekonstrukcji i interpretacji podlega potoczna (popularna) wersja historii (najczęściej ustna), podczas gdy dla historii jest ona na ogół alternatywną wersją dziejów. Zachodni dyskurs historyczny upiera się, że historia ma mieć charakter pisany, charakter ustny ma tradycja. Fikcja (potoczna wersja historii) nie interesuje większości historyków. Dzieje się tak dlatego, że inaczej rozumiemy to, co „rzeczywiste i prawdziwe”. Dla antropologii „realne” jest to, co istnieje dla określonych ludzi, dla historii „realne” jest to, co istnieje dla historyków. Antropologa mniej interesuje, przez pryzmat celu dyscypliny, „jak było naprawdę”, skupia się raczej na samym procesie „uznakowienia” dziejów. Z tego względu etnografia historii zdecydowanie różni się od historii nauczanej w szkołach, stając się jej krytyką. Po mimo tych różnic zarówno akademicka historia, jak i antropologia kulturowa są formami semiozy przeszłości. W tym kontekście należy snuć namysł, która z tych reprezentacji przeszłości jest bardziej dla niej bardziej reprezentatywna oraz czy na podglebiu naukowym jesteśmy w stanie odróżnić proces semiozy przeszłości od jej mitologizacji.

Informacje o autorze:
BROCKI MARCIN – etnolog, antropolog kulturowy, dyrektor Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.