Andrzej P. Kowalski
Symbole w historii a historia symboli. O antropologicznej interpretacji faktów historycznych

Pobierz wersję elektroniczną

Słowa kluczowe: antropologia historii, symbolizm, historyczna oraz etnologiczna interpretacja rytuałów, R. Darnton i jego antropologia.

Abstrakt:
Artykuł jest poświęcony antropologicznemu oraz historycznemu rozumieniu symbolu. Autor zauważa, iż zarówno antropologia, jak i historia znajdują się w podobnej sytuacji badawczej. Dla antropologa „obcość” i „różnica” w ich sensie kulturowym, są zależne od nieeuropejskiej egzotyki, z kolei dla historyka są one określane poprzez dystans chronologiczny oraz przez miniony typ kultury czy odmienność badanej epoki historycznej. Interpretacja symboli we wspomnianych naukach humanistycznych jest zazwyczaj prowadzona w oparciu o dwie metody. Pierwsza z nich bazuje na założeniu o uniwersalnym charakterze myślenia symbolicznego, druga zaś traktuje symbol jako kulturowy oraz historyczny artefakt. Bazując na teoriach symbolu w filozofii (G. W. F. Hegel, E. Husserl, L. Blaustein) oraz w antropologii (C.Geertz, V. Turner, D. Sperber) autor twierdzi, że symbol w kulturach nieeuropejskich oraz historycznie odległych etapach kultury europejskiej miał znaczenie pragmatyczne. Symbole nie były znakami czystego myślenia, lecz aspektami codziennej działalności. Jawią się jako przykłady charakterystyczne dla kultur plemiennych, przenoszone następnie do folkloru oraz archaicznych greckich tekstów. Dyskusja nad symbolizmem jako faktem historycznym jest w artykule objaśniana w oparciu o ustalenia R. Darntona, którego książka pt. Wielka masakra kotów i inne epizody francuskiej historii kulturowej jest przykładem analizy strukturalistycznej. Utrzymana w duchu strukturalistycznym interpretacja, jest rekonstrukcją kulturowej klasyfikacji utworzonej przez rzemieślników-drukarzy w Paryżu w osiemnastym stuleciu. Darnton jako kulturowy tekst przedstawia nam: paremiologię dotyczącą kotów, teatr uliczny, karnawał, lokalne rytuały oraz w ten właśnie tekstualny sposób charakteryzuje masowe zabijanie kotów. Nie wszystkie elementy symboliczne, które powodowały zachowania drukarzy, były przez nich, jako aktorów biorących udział w opisywanych wydarzeniach, rozumiane. Autor artykułu podaje przykłady semiotycznej ewolucji symboli. Znaki zmieniają swoją funkcję: od ich zastosowania do celów magicznych, do symbolizowania istotnych idei. Historyk, podobnie jak antropolog, musi rozpoznać oraz odróżnić te dwie specyfikacje. Dla uczestników minionych wydarzeń, ich kulturowe znaczenia sytuują się niejako ponad znakami, podczas gdy dla historyków oraz antropologów są symbolami, esencją proponowanej przez nich egzegezy oraz interpretacyjnego potwierdzenia.

Informacje o autorze:
KOWALSKI ANDRZEJ P. – filozof, antropolog kultury; profesor w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Gdańskiego.

Prace cytowane Rozwiń

Powrót

2012, Nr 2 (3), Lektury (z) przeszłości

Andrzej P. Kowalski Symbole w historii a historia symboli. O antropologicznej interpretacji faktów historycznych

Andrzej P. Kowalski
Symbole w historii a historia symboli. O antropologicznej interpretacji faktów historycznych