ISSN 2084–1418
Wersją pierwotną czasopisma jest wersja papierowa
2015, Nr (8), Antropologia i historia
Mariusz Filip
Dlaczego Słowińcy nie chcą rozmawiać? O antropologicznym czytaniu historii
Pobierz wersję elektroniczną
Słowa kluczowe: antropologia a historia, antropologia historyczna, antropologizacja humanistyki, metodologia antropologii, interpretacja antropologiczna, Słowińcy
Abstrakt: Celem eseju jest oswojenie czytelnika ze sposobem antropologicznej/etnologicznej lektury przeszłości. Nie będzie to czynione poprzez prezentowanie czy formułowanie jakiego teoretycznego programu, lecz przez spojrzenie, jak wygląda to w praktyce. Przykładem będzie intrygująca grypa Słowińców. Pretekstem dla mojego antropologicznego czytania historii, jest postawienie na pozór banalnego, lecz świadomego i przemyślanego pytania: „Dlaczego Słowińcy nie chcą rozmawiać”? To pytanie stało się najważniejszym podczas moich badań terenowych nad ich współczesną kondycją. Omówiona w artykule strategia badawcza oraj jej wyniki, czynią możliwym nakreślenie różnic pomiędzy metodą antropologiczną/etnologiczną a metodą historyczną w studiowaniu przeszłości.
Informacje o autorze:
FILIP MARIUSZ - antropolog społeczny, adiunkt w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. E-mail: mfilip[at]amu.edu.pl
Prace cytowane Rozwiń
Ardener E. 1992. Tożsamość i utożsamienie, przeł. Z. Mach, [w:] Sytuacja mniejszościowa i tożsamość, red. Z. Mach, A. Paluch, Kraków: 21–42.
Barth F. 2004. Grupy i granice etniczne: społeczna organizacja różnic kulturowych, przeł. M. Głowacka-Grajper, [w:] Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje, red. M. Kempny, E. Nowicka, Warszawa: 348–377.
Bauman Z. 2000. Jak stać się obcym i jak przestać nim być, [w:] id., Ponowoczesność jako źródło cierpień, Warszawa.
Benedyktowicz Z, Robotycki C., Stomma L., Tomicki R., Wasilewski J.S. 1981. Antropologia kultury w Polsce – dziedzictwo, pojęcia, inspiracje. Materiały do Słownika, cz. I–II. „Polska Sztuka Ludowa” 34 (1): 47–60, 34 (2): 117–125.
Beschluß der Nachricht des Herrn Probst Haken von den Cassuben, 1779. „Wöchentliche Nachrichten von neuen Landcharten, geographischen, statistischen und historischen Büchern und Sachen” 7 (25).
Bhabha H. 2010. Mimikra i ludzie. O dwuznaczności dyskursu postkolonialnego, przeł. T. Dobrogoszcz, w: id., Miejsca kultury, Kraków.
Binder D. 2004. Vlachs: A Peaceful Balkan People, „Mediterranean Quarterly” 15 (4): 115–124.
Bloch M. 1962. Pochwała historii, czyli o zawodzie historyka, przeł. W. Jedlicka, Warszawa.
Bloch M. 1970. French Rural History: An Essay on its Basic Characteristics, Berkeley–Los Angeles.
Blu K.I. 1994. „Reading Back” to Find Community: Lumbee Ethnohistory, [w:] North American Indian Anthropology: Essays on Society and Culture, red. R.J. DeMallie, A. Ortiz, Norman, Univ of Oklahoma Press: 278–295.
Bolduan T. 1992. Losy społeczne i polityczne Słowińców w Klukach w latach 1945–1975. Próba oceny, [w:] Studia kaszubsko-słowińskie. Materiały z II Konferencji Słowińskiej (Łeba 11–13.05.1992), red. J. Treder, Łeba: 9–30.
Bourdieu P. 2008. Co tworzy klasę społeczną? O teoretycznym i praktycznym istnieniu grup, przeł. J. Maciejczak, „Recykling Idei” 11.
Buliński T. 2009. Czym jest antropologizacja nauk?, [w:] Zanikające granice. Antropologizacja nauki i jej dyskursywność, red. A. Pomieciński, S. Sikora, Poznań: 263–277.
Cohen A.P. 2003. Wspólnoty znaczeń, przeł. K. Warmińska, [w:] Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej, red. M. Kempny, E. Nowicka, Warszawa: 192–215.
Connerton P. 2008. Seven Types of Forgetting, „Memory Studies” 1 (1).
Czarnik A. 2001. Gardna Wielka, Słupsk.
Eriksen T. H. 2013. Etniczność i nacjonalizm. Ujęcie antropologiczne, Kraków.
Evans-Pritchard E.E. 1961. Anthropology and History, Manchester.
Fenton W.N. 1991. The Iroquois Eagle Dance: An Offshoot of the Calumet Dance, Syracuse.
Filip M. 2012. Od Kaszubów do Niemców. Tożsamość Słowińców z perspektywy antropologii historii, Poznań.
Filip M. 2014. „Wędrujące” Kaszuby. Ujęcie antropologiczne, „Rocznik Antropologii Historii” 4 (2).
Frank E.H. 1991. Etnicidad: contribuciones etnohistóricas a un concepto difícil, [w:] Etnohistoria del Amazonas, red. P. Jorna, L. Malaver, M. Oostra, Quito: 63–81.
Geertz C. 2005. Opis gęsty: w poszukiwaniu interpretatywnej teorii kultury, [w:] id. Interpretacja kultur. Wybrane eseje, przekł. M.M. Piechaczek, Kraków: 17-47.
Geertz C. 2006. „Negara. Państwo-teatr na Bali w XIX wieku”, przekł W. Usakiewicz, Kraków.
Gluckman M. 1954. Rituals of Rebellion in South-East Africa, Manchester.
Gow P. 2002. Piro, Apurina and Campa: Social Dissimilation and Assimilation in Southwestern Amazonia, [w:] Comparative Arawakan Histories: Rethinking Language Family and Culture Area in Amazonia, red. J.D. Hill, F. Santos-Granero, Urbana, Chicago: s. 147–170.
Gow P. 2007. „Ex-Cocama”: Transforming Identities in Peruvian Amazonia, [w:] Time and Memory in Indigenous Amazonia: Anthropological Perspectives, red. C. Fausto, M.J. Heckenberger, Gainesville.
Hilferding A. 1965. Ostatki Słowian na południowym brzegu Bałtyckiego Morza, [w:] Kolberg O. Pomorze, Kraków–[Warszawa]: 311–452.
Hinze F. 1970. Slovinzische Fischzugnamen von Garder See in Hinterpommern. Nachleben und Etymologie slovinzische Namen, „Zeitschrift für Slawistik” 15 (3): 386–392
Hinze F. 1971. Slovinzische Fischzugnamen vom Garder See in Hinterpommern (Nachtrag), „Zeitschrift für Slawistik” 16 (3): 385–388.
Hinze F. 1971. Zum Nachleben slovinzischer Gehöftsnamen in Groß Garde (Gardna Wielka), „Zeitschrift für Slawistik 16 (1): 110–126
Hirsch E., Stewart Ch. 2005. Introduction: Ethnographies of Historicity, „History and Anthropology” 16 (3).
J. Linnekin, L. Poyer, red. 1990. Cultural Identity and Ethnicity in the Pacific, Honolulu.
Korab-Karpowicz W.J. 2002. Freedom from Hate: Solidarity and the Non-violent Political Struggle in Poland, „Journal of Human Values” 8 (1): 57–66.
Labuda G. 1996. Kaszubi i ich dzieje, Gdańsk.
Leach E. 1982. Social Anthropology, Glasgow.
Lévi-Strauss C. 2007. Smutek tropików, Warszawa.
Lévi-Strauss C. 2011. Elementarne struktury pokrewieństwa, Warszawa.
Lorek G.L. 2009. Charakterystyka Kaszubów znad Łeby. Z rysunkami kaszubskich strojów ludowych/ Przesądy kaszubskie pod zastanowienie dla przeciwników zalecanego oświecenia ludu i poprawy jego szkół, przeł. M. Darska-Łogin, [w:] Niemcy o Kaszubach w XIX wieku. Obraz Kaszubów w pracach G.L. Lorka, W. Seidla i F. Tetznera/ Deutsche Berichte über die Kaschuben im 19. Jahrhundert. Das Bild der Kaschuben in den Abhandlungen von G.L. Lorek, W. Seidel und F. Tetzner, red. J. Borzyszkowski, Gdańsk.
Lowenthal D. 1985. The Past is a Foreign Country, Cambridge.
Merleau-Ponty M. 2001. Fenomenologia percepcji, Warszawa.
Nowak O., Liczbińska G., Piontek J. 2013. Opportunity for the Operation of Natural Selection in a Contemporary Local Population (The Case of Slovincians, Poland), „Advances in Anthropology” 3 (3).
Obracht-Prondzyński C. 2003. Między polskością a rozczarowaniem. Słowiński wizerunek w polskiej publicystyce w pierwszych latach po zakończeniu wojny, [w:] Obrazy Ziemi Słupskiej. Społeczeństwo – administracja – kultura. Materiały z VII Konferencji Kaszubsko-Pomorskiej, Słupsk 5–6 grudnia 2002, red. A. Czarnik, Słupsk:184–206.
Lozoviuk P., 2005. Evropská etnologie ve středoevropské perspektivě, Pardubice.
Lozoviuk P., 2006. Ethnische Indifferenz im heutigen Ostmitteleuropa. Ein Beitrag zum Studium aktueller Identifikationsmodelle, [w:] Grenzen & Differenzen. Zur Macht sozialer und kultureller Grenzziehungen, red. T. Hengartner, J. Moser, Leipzig : 727–737.
Piskorski J.M. 2005. Kolonizacja wiejska Pomorza Zachodniego w XIII i w początkach XIV wieku na tle procesów osadniczych w średniowiecznej Europie, Poznań.
Rajtar M., Straczuk J. red. 2012. Emocje w kulturze, Warszawa.
Robbins-Ruszkowski J. 2014. Thinking with „Postsocialism” in an Ethnographic Study of Old Age in Poland, „Cargo” 12 (1–2): 35–50.
Rogaczewski F. 1975. Wśród Słowińców. Pamiętnik nauczyciela, Gdańsk–Wejherowo.
Rosenwein B.H. 2015. Obawy o emocje w historii, „Teksty Drugie” 1: 358–391.
Rybicki H. 1995. Nazywano ich Słowińcami, Słupsk.
Rybicki H. 1998. Kluki. Zarys dziejów, Słupsk.
Rybicki H. 2003. Nazywano ich Słowińcami. Część druga: wybór źródeł, Gdańsk–Wejherowo.
Sahlins M.D. 2006. Wyspy historii, przeł. I. Kołbon, Kraków.
Scott J. C. 1976. The Moral Economy of the Peasant: Rebellion and Subsistence in Southeast Asia, Yale University Press.
Scott J. C. 1985. Weapons of the Weak: Everyday Forms of Peasant Resistance, New Haven.
Słowińcy 1992. reż. M. Kubera, Telewizja Polska Gdańsk.
Stelmachowska B. 2013. Słowińcy – ich dzieje i kultura (do 1956 r.), oprac. A. Kwaśniewska, Gdańsk–Kluki.
Szultka Z. 1992. Studia nad rodowodem i językiem Kaszubów, Gdańsk.
Taussig M.T. 1993. Mimesis and Alterity: A particular History of the Senses, New York.
Tetzner F. 1899. Die Slovinzen und Lebakaschuben. Land und Leute, Haus und Hof, Sitten und Gebräuche, Sprache und Literatur im östlichen Hinterpommern, Berlin.
Wachowiak B. red. 2006. Źródła do kaszubsko-polskich aspektów dziejów Pomorza Zachodniego do roku 1945, t. 1: Pomorze Zachodnie pod rządami książąt plemiennych i władców z dynastii Gryfitów (990–1121–1637–1648/1653), wyd. Z. Szultka, Poznań–Gdańsk.
Wachowiak B. red. 2006. Źródła do kaszubsko-polskich aspektów dziejów Pomorza Zachodniego do roku 1945, t. 2: Pomorze Zachodnie w państwie brandenbursko-pruskim (1653–1815), wyd. Z. Szultka, Poznań–Gdańsk
Wachtel N. 2001. El regreso de los antepasados. Los indios urus de Bolivia, del siglo XX al XVI. Ensayo de historia regresiva, México.
Wagner R. 1974. Are There Social Groups in the New Guinea Highlands?, [w:] Frontiers of Anthropology, red. M.J. Leaf, New York: 95–122.
Whitehead N.L. 2006. Plemiona tworzą państwa, państwa tworzą plemiona. Wojna a powstawanie kolonialnych plemion i państw w północno-wschodniej Ameryce Południowej 1492–1820, przeł. Ł. Krokoszyński, [w:] Sny, trofea, geny i zmarli. „Wojna” w społecznościach przedpaństwowych na przykładzie Amazonii, red. T. Buliński, M. Kairski, Poznań: 197–236.
Wrzosek W. 1995. Historia – kultura – metafora. Powstanie nieklasycznej historiografii, Wrocław.
