2015, Nr (8), Antropologia i historia

---

Zofia Sokolewicz
Etnografia/etnologia/antropologia a nauki historyczne wobec koncepcji społeczeństwa pierwotnego

Pobierz wersję elektroniczną

Słowa kluczowe: społeczeństwo pierwotne, etnologia, archeologia, historia

Abstrakt:
Sformułowanie koncepcji społeczeństwa pierwotnego było odpowiedzią antropologów na teorię Darwina oraz uzupełniające ją badania archeologiczne nad kulturami paleolitycznymi Lyelli. To także rezultat poszukiwania, począwszy od dziewiętnastego wieku, genezy kulturowego zróżnicowania ludzkości oraz kwestii równego traktowania różniących się wspólnot. Ponadto koncepcja społeczeństwa pierwotnego pokrywała zapotrzebowanie na istnienie warstwy niecywilizowanej w cywilizowanych społeczeństwach, np. chłopskich, gdyż umożliwiało to antropologom, czy etnografom, badanie przedcywilizacyjnych stadiów rozwoju. To właśnie w dziewiętnastym wieku stało się możliwe zbudowanie związków myślowych pomiędzy archeologią, antropologią fizyczną oraz etnologią, które to wspólnie obrały sobie za przedmiot refleksji „społeczeństwo pierwotne”. W Polsce głównym rzecznikiem takiego stanowiska był Stanisław Poniatowski, daje się ono także odnaleźć w pismach takich badaczy, jak: Jan Czekanowski, Adam Fischer, Eugeniusz Frankowski oraz Kazimierz Moszyński. Koncepcja społeczeństwa pierwotnego została porzucona w połowie dwudziestego wieku, na co wpływ miała krytyka kolonializmu, nowe teorie rozwoju społecznego, kierunki takie jak strukturalizm oraz fenomenologia, a w Polsce dodatkowo idee Jana Stanisława Bystronia i Cezarii Baudouin de Courtenay Ehrenkreutz Jędrzejewiczowej.

Informacje o autorze:
SOKOLEWICZ ZOFIA - antropolog kulturowy, emerytowana prof. zw. Uniwersytetu Warszawskiego, prof. zw. w Polsko-Japońskiej Akademii Technik Komputerowych. E-mail: etnologia[at]uw.edu.pl.

Prace cytowane Rozwiń

Baudouin de Courtenay Ehrenkreutz Jędrzejewiczowa C. (1936) 2005. Dwie kultury, dwie nauki. W Łańcuch tradycji. Red. L. Mróz, A. Zadrożyńska, Warszawa.
Durkheim E. 1990. Elementarne struktury życia religijnego. Przeł. A. Zadrożyńska. Wstęp E. Tarkowska. Warszawa.
Gładkowski K. 2001. Etnologia. Koncepcja teoretyczno-metodologiczna Stanisława Poniatowskiego 1884–1945. Olsztyn.
Krzywicki L. 1934. Primitive Society and Its Vital Statistics. London.
Kuper A. 2005. The Reinvention of Primitive Society. Transformations of a Myth. London.
Malinowski B. 1944. Freedom and Civilization.
Poniatowski S. 1925. O pochodzeniu zwyczaju siedzenia z opuszczonymi nogami. Lwów.
Poniatowski S. 1932. Etnografia Polski. W Wiedza o Polsce. t. III. Warszawa.
Poniatowski S.1924. O pochodzeniu ludów aryjskich w świetle nowszych badań antropologicznych. W Wiedza o Polsce.t. I. Warszawa.
Sokolewicz Z. (w druku) Cezaria Anna Baudouin de Courtenay Ehrenkreutz Jędrzejewiczowa. W Monumenta Universitatis Varsoviensis. Portrety uczonych. t. II.
Wieczorkiewicz A. 2013. Czarna kobieta na białym tle. Kraków.