ISSN 2084–1418
Wersją pierwotną czasopisma jest wersja papierowa

2017, Nr (10), Antropologia - folklor - historia


Andrzej P. Kowalski
Antropologia pierwotnej kultury Gotów. Zwyczaje pogrzebowe

Pobierz wersję elektroniczną
Słowa kluczowe: Goci, kultura wielbarska, słownictwo gockie, gockie rytuały funeralne, germańskie wyobrażenia na temat śmierci, eschatologia gocka

Abstrakt:
Artykuł jest poświęcony najstarszym wyobrażeniom Gotów na temat śmierci i obrzędów funeralnych. Oprócz źródeł archeologicznych, związanych z kulturą wielbarską okresu rzymskiego, ważną dokumentację stanowią zabytki języka gockiego. W ujęciu porównawczym zostały omówione i etnologicznie skomentowane gockie określenia dotyczące: śmierci i osób zmarłych (maurþrjan ‘zabijać, mordować’; ga-swiltan ‘umierać’; diwan ‘umierać’; dauþs ‘martwy’; naus ‘ciało, zwłoki’); akcesoriów i działań rytualnych (ƕilftrjom ‘łoże zmarłego’; gaunoþus, hiufan, flokan ‘lament nad zmarłym’; starua ‘uczta pogrzebowa’; ga-nawistron ‘chować zmarłych’); obiektów grobowych (hlaiw; hlaiwasnōs ‘grób w postaci zagłębienia w ziemi, jama grobowa’; aurahjōn/s; aurahi ‘nasyp ziemny, gliniasta warstwa tworząca wzniesienie kurhanu; nagrobek’); czarownic – nekromantek, prawdopodobnie odpowiedzialnych za dekompletowanie szczątków zmarłych (halirunna ‘wiedźma uprawiająca czary nad grobami’). Poza tym omówione zostały przyczyny działania tabu zabraniającego wkładania broni i narzędzi pracy do grobów w kulturze wielbarskiej. Wyposażenie grobów tej kultury to głównie biżuteria z metali szlachetnych. Nazewnictwo ozdób gockich nawiązuje do wyobrażenia węża, podziemnego gada, który w mitologii i sformułowaniach poetyckich kojarzony jest z grobem i śmiercią. Ozdoby odkrywane przez archeologów (bransolety, pierścionki, niektóre szpile) przypominają wyglądem węża. Zwyczaje pogrzebowe Gotów nawiązują do starych rytuałów indoeuropejskich, np. wyobrażenie raju jako pastwiska dla zmarłych, ale mają też germańsko-celtyckie tematy, np. podróż zmarłego na „tamten świat” łodzią lub na wozie. W przekładzie Biblii wykonanym przez Ulfilę brakuje wyobrażenia piekła, kary za przewinienia i idei zmartwychwstania, co dowodzi, że Goci nie mieli analogii do eschatologicznych idei chrześcijańskich.

Informacje o autorze:
ANDRZEJ PIOTR KOWALSKI – filozof, antropolog kultury, profesor zwyczajny w Instytucie Archeologii i Etnologii Uniwersytetu Gdańskiego. E-mail: andrzej.kowalski[at]ug.edu.pl

Prace cytowane Rozwiń
Powrót