ISSN 2084–1418
Wersją pierwotną czasopisma jest wersja papierowa
2021, Nr (14), Etnoarcheologia
Andrzej Z. Bokiniec
Potomkowie Kaina. Studia nad początkami metalurgii brązu i instytucją wędrownych kowali (fragmenty niedokończonej książki)
Słowa kluczowe: metalurgia brązu, wędrowni kowale, teorie archeologiczne dotyczące metalurgii, ośrodki metalurgii brązu, tajne stowarzyszenia metalurgów, mitologia kowali, tradycja indoeuropejska, role społeczne kowali-metalurgów, kręgi kulturowe, systemy wymiany, III tys
Abstrakt: Tekst oparty jest na niedokończonej książce Andrzeja Z. Bokińca pt. „Potomkowie Kaina. Studia nad początkami metalurgii brązu i instytucją wędrownych kowali”. Artykuł przedstawia fragmenty obszernego manuskryptu, liczącego około 150 stron, poświęconego specyficznym zagadnieniom związanym z początkami metalurgii brązu w rozległych regionach Europy, Azji i Bliskiego Wschodu. Omówione tematy obejmują cywilizacyjną rolę odkrycia brązu, zjawisko wędrownych kowali-metalurgów, teorie archeologiczne dotyczące starożytnej metalurgii, początkowe ośrodki metalurgii brązu, tajne stowarzyszenia metalurgów, mitologiczne przedstawienia kowali-rzemieślników i boskich kowali, postacie kowala w tradycji indoeuropejskiej, role społeczne kowali-metalurgów, kręgi kulturowe oraz systemy wymiany w Europie w III tysiącleciu p.n.e.
Informacje o autorze:
ANDRZEJ Z. BOKINIEC (1961-2021) – archeolog, etnoarcheolog, był adiunktem w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Prace cytowane Rozwiń
Adriaens, A. 1996. „Elemental composition and microstructure of early bronze age and medieval tin slags.” Mikrochimca Acta 124 (1-2): 89-98
Astour, M. C. 1966. „Some New Divine Names from Ugarit.” Journal of the American Oriental Society 86 (3): 277-284
Beck, C. W. 1995. „The Provenience Analysis of Amber.” [niepublikowany raport na temat materiałów w Luwrze]
Bloch, R. 1967. Etruskowie, przeł. A. Zabłudowski, Warszawa: PIW
Caubet A. 1991. „Ivoire de Cappadoce.” W Marchands, diplomates et empereurs. Etudes sur la civilisation mésopotamienne offertes à Paul Garelli, red. D. Charpin, F. Joannès: 223-25, Paris: Etudes et Recherche sur les Civilisations
Caubet A., Poplin F. 1987. „Matières dures animales: étude du matériau.” W Le centre de la ville. Ras Shamra Ougarit III, red. M. Yon: 273-306, Paris: Etudes et Recherche sur les Civilisations
Charles, J. A. 1967. „Early Arsenical Bronzes – A Metallurgical View.” American Journal of Archaeology 71 (1): 21-26
E. N. Chernych, Ancient Metallurgy in the USSR: the Early Metal Age, Cambridge 1992
E. N. Chernych, S. V. Kuzminykh, Drevnjaja metalurgija severnoj Evrazii (sejminsko-turbinskij fenomen), Moskva 1989
Childe, V. G. 1944. „Archaeological Ages as Technological Stages”, The Journal Of The Royal Anthropological Institute Of Great Britain And Ireland 74
St. Cinal, Ba‘al z Ugarit a inni bogowie burzy starożytnej Syrii i Palestyny, Kraków 1997
Cleuziou, S., Berthoud T. 1982. „Early tin in the near east: a reassessment in the light of new evidence from Western Afghanistan.” Expedition 25: 14-19
Craddock, P. T. 1995. Early Metal Mining and Production, Edinburgh University Press, Edinburgh
Danka, I. R., Kowalski, A., P. 2000. „Kultura i wyobrażenia społeczeństw neolitycznych. Wybór słownictwa indoeuropejskiego.” W EIΔΛON, Kultura archaiczna w zwierciadle wyobrażeń, słów i rzeczy, red. H. van den Boom, A. P. Kowalski, M. Kwapiński: 217-243, Gdańsk: Muzeum Archeologiczne
Eliade, M. 1993. Kowale i alchemicy, przeł. A. Leder, Warszawa: Fundacja Alatheia
Grimal, P. 1997. Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, przeł. M. Bronarska et al. Wrocław: Zakład Narodowy im Ossolińskich
Grimaldi, D. 1996. Amber: window to the past. New York: Harry N. Abrams
Herodot. 2002. Dzieje. przeł. S. Hammer, Warszawa: Czytelnik
Kavtaradze, G. L. 1983. K khronologii epokhi eneolita i bronzy Gruzii, Tbilisi
Kavtaradze, G. L. 1999. „The importance of metallurgical data for the formation of a Central Transcaucasian chronology.” W The Beginnings of Metallurgy – Proceedings of the International Conference, Bochum 1995, red. E. Pernicka, T. Rehren, Ü. Yalçin, Der Anschnitt. Zeitschrift für Kunst und Kultur im Bergbau 84: 67-101
Kryszkowska, O. 1990. Ivory and Related Materials. An Illustrated Guide. Classical Handbook 3, Institute of Classical Studies
Kushnareva, K. 1993. Yuzhnyj Kavkaz v IX-II tys. do n.e., Etapy kul`turno.– ekonomicheskogo razvitiya, Sankt-Petersburg
Lang, M. 1975. Armenia kolebka cywilizacji, przeł. T. Szafar, Warszawa:PIW
Lechtman, H. 1996. „Arsenic bronze: dirty copper or chosen alloy? A view from the Americas.” Journal of Field Archaeology 23: 477-514
Lechtman, H., Klein, S. 1999. „The Production of Copper-Arsenic Alloys (Arsenic Bronze) by Cosmelting: Modern Experiment, Acient Practice.” Journal of Archaeological Science 26: 497-526
Maddin, R., Stech Wheeler, T., Muhly, J. D. 1980. „Distinguishing Artifacts Made of Native Copper.” Journal of Archaeological Science 7: 211-225
Moorey, P. R. S. 1985. Materials and Manufacture in Ancient Mesopotamia: The Evidence of Archaeology and Art; Metals and Metalwork, Glazed Materials and Glass. Oxford: B.A.R
Muhly, J. D. 1973. „Copper and tin: the distribution of mineral resources and the nature of the metals trade in the bronze age.” Hamden Transactions of the Connecticut Academy of Arts and Sciences 46: 77-163
Moscati, S. 1971. Świat Fenicjan, przeł. M. Gawlikowski, Warszawa:PWN
Muhly, J. D. 1993. „Early Bronze Age Tin and the Taurus.” American Journal of Archaeology 97 (2): 239-253
Muhly, J. D. 1996. „The First Use of Metals in the Aegean.” W The Copper Age in the Near East and Europe, red. B. Bagolini, F. Schiavo, XIII International Congress of Prehistoric and Protohistoric Sciences, Forlì - Italia – 8/14 septembre 1996, 10: 75-84. Forlì
Northover, P. 2000. „Analysis of bronze age metalwork from Tell Beydar.” W Tell Beydar: Environmental and Technical Studies, Subartu VI, red. K. van Lerberghe, G. Voet, 117-123, Brepols-Turnhout
Pallottino, M. 1968. Etruskowie, przeł. J. Maliszewska-Kowalska, Warszawa: PWN
Pauzaniasz. 2005. U stóp boga Aplollona. Z Pauzaniasza Wędrówki po Helladzie księgi VIII, IX i X, oprac. H. Podbielski, Wrocław, Warszawa: Ossolineum, De Agostini
Pettinato, G. 1981. The Archives of Ebla: An Empire Inscribed in Clay. Garden City
Pierrat, G., Menu M., 1994. „A propos de la date et de l’origine du Trésor de Tôd; Analyse du trésor de Tôd.” Bulletin de la Société Française d’Egyptologie 130: 8-45
Potts, D.T. 1997. Mesopotamian Civilization, The Material Foundations. London: The Athlone Press;
Pulak, C. 1998. „The Uluburun shipwreck: on overview.” International Journal of Nautical Archaeology 27 (3): 188-224
Rapp Jr., G. 1987. „Determining the origins of sulfide smelting.” W Old World Archaeometallurgy, Proceedings of the International Symposium “Old World Archaeometallurgy” Heidelberg, Dt. Bergbau-Museum, red. A. Hauptmann, E. Pernicka, G. A. Wagner: 107-110. Bochum
Rassamakin, Y. Y. 1994. „The maindirections of the development of early pastoral societies of Northern Pontic zone: 4500-2450 BC (Pre-Yamnaya cultures and Yamnaya culture).”, Baltic-Pontic Studies, vol. 2, Nomadism and pastoralism in the circle of Baltic-Pontic early agrarian cultures: 5000-1650 BC: 29-70. Poznań
Schaeffer, C. 1948. Stratigraphie comparé de l`Asie Occidentale. Oxford
Scott, D. A. 2002. Copper and Bronze in Art: Corrosion, Colourants, Conservation. Los Angeles: The Getty Conservation Institute
Stos-Gale, Z. A., Maliotis, G., Gale, N. H., Annetts N. 2007. „Lead Isotope Characteristics of the Cyprus Copper Ore Deposits applied to Provenance Studies of Copper Oxhide Ingots.” Archaeometry 39 (1): 83-123
Strabon, 1989. Géographie. Tome IV. Livre VII, ed. R. Baladié, Les Belles Letres, Paris
Telegin, D. Y. 1985. „Srednestogovskaya kul`tura i pamyatniki novodanilovskogo tipa v Podneprov`e i stepnom Levoberezh`e Ukrainy.” W Archeologya Ukrainskoy SSR, Pervpbytnaya Archeologiya, red. V. V. Otroschenko, D. Ya. Telegin, t. 1: 305-320. Kiev
Thornton, C. P., Lamberg-Karlovsky, C. C., Liezers, M., Young, S. M. M. 2002. „On pins and needles: tracing the evolution of copper-base alloying at Tepe Yahya, Iran, via ICP-MS analysis of common-place items.” Journal of Archaeological Science 29: 1451-1460
Tylecote, R. F. 1992. A History of Metallurgy. London: The Institute of Materials
Querre, G., Bouquillon, A., Leclaire, A. 1991. „Annexe III. Analyse pétrographique.” W Ras Shamra Ougarit VI - Arts et industries de la pierre, red. M. Yon: 246-47. Paris: Éditions Recherche sur les Civilisations
Vatandoust, A. 1999. „A view on prehistoric iranian metalworking: elemental analyses and metallographic examinations.” W The Beginnings of Metallurgy, red. A. Hauptmann, E. Pernicka, T. Rehren, Ü.Yalçin. Der Anschnitt: 121-140. Bochum
Wertime, T. A. 1964. „Man’s First Encounters With Metallurgy.” Science, New Series, 146: 1257-1267
Wertime, T. A. 1973. „The Beginnings of Metallurgy: A New Look.” Science, New Series, 182: 875-887
Yener, K. A., Özbal, H., Kaptan, E., Pehlivan, A. N., Goodway M. 1989. „Kestel: an early bronze age source of tin ore in the Taurus mountains, Turkey.” Science 244: 200-203
Yener, K. A. 2000. The Domestication of Metals, The Rise of Complex Metal Industries in Anatolia, Leiden-Boston-Köln
Yon, M., Caubet A. 1985. Kition-Bamboula: III Le sondage L-N 13 (bronze récent et géométrique). Paris: Éditions Recherche sur les Civilisations
