ISSN 2084–1418
Wersją pierwotną czasopisma jest wersja papierowa
2020, Nr (13), Historia mówiona - emocje
Marta Szaszkiewicz
Mała architektura sakralna w krajobrazie kulturowym. Analiza usytuowania kapliczek przydrożnych na terenie Pomorza
Pobierz wersję elektroniczną
Słowa kluczowe: kapliczki, mała architektura sakralna, przestrzeń, motywacje, Pomorze
Abstrakt: Artykuł jest podsumowaniem etnograficznych badań terenowych prowadzonych w latach 2014–2015 na terenie Powiśla, Żuław i Kociewia, podczas których udokumentowano ponad 300 kapliczek przydrożnych. Jest on próbą uporządkowania współczesnej wiedzy dotyczących małej architektury sakralnej Pomorza, m.in. powodów jej wznoszenia oraz jej usytuowania w przestrzeni wiejskiej. W artykule zaproponowano oraz omówiono na konkretnych przykładach kategoryzację kapliczek ze względu na ich miejsce i rolę w krajobrazie kulturowym.
Informacje o autorze:
MARTA SZASZKIEWICZ – etnolog, doktorantka w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Dyrektor Muzeum Uniwersytetu Gdańskiego. E-mail: marta.szaszkiewicz@gmail.com. ORCID: 0000-0001-7840-7896.
Prace cytowane Rozwiń
Adamowski, Jan, i Marta Wójcicka. 2011. Krzyże i kapliczki przydrożne jako znaki społecznej, kulturowej i religijnej pamięci. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Bliska-Wodecka, Elżbieta. 2004. „Krajobraz religijny czy święta przestrzeń.” W Przyroda – człowiek – Bóg, red. B. Izmaiłow, 263-269. Kraków: IGiGP UJ.
Borzyszkowski, Józef, i Alfons Klejna. 2012. Boże Męki – krzyże i kapliczki na Kaszubach. Pelplin–Gdańsk: Bernanrdinum.
Bramowski, Jacek. 2003. Sacrum przestrzeni. Symbolika środka świata w ujęciu Micei Eliadego. Pelplin: Wydawnictwo Diecezji Pelplińskiej Bernardinum.
Bystroń, Jan Stanisław. 1980. Tematy, które mi odradzano. Pisma etnograficzne rozproszone. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Czarnowski, Stefan. 1939. Podział przestrzeni i jej ograniczenie w religii i magii. Warszawa: Skład główny „Nasza Księgarnia” Spółka Akc. Związku Nauczycielstwa Polskiego.
Czerwiński, Tomasz. 2012. Kapliczki i krzyże przydrożne w Polsce. Warszawa: Muza.
Dymnicka, Małgorzata. 2011. „Od miejsca do nie-miejsca.” Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica 36: 35–52.
Eliade, Mircea. 1993. Sacrum, mit, historia. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Gajdek, Agata. 2012. „O kapliczkach przydrożnych w krajobrazie Polski.” Aura 4: 28–29.
Jałowiecki, Bohdan. 2011. „Miejsce, przestrzeń, obszar”. Przegląd Socjologiczny, tom LX/2-3: 9-28.
Jałowiecki Bohdan. 2010. Społeczne wytwarzanie przestrzeni. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Klima, Ewa. 2011. Przestrzeń religijna miasta. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Kopaliński, Władysław. 2006. Słownik symboli. Warszawa: Rytm Oficyna Wydawnicza.
Kośko, Maria Magdalena. 1999. Tajemne przestrzenie świętości. Poznań: Muzeum Etnograficzne Oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu.
Lefebvre, Henri. 1994. The Production of Space. Oxford, Cambridge: Blackwell.
Lefebvre, Henri. 2009. State, Space, World: Selected Papers. Minneapolis: Minnesota University Press.
Odoj, Grzegorz, Andrzej Peć. 2001. „Kapliczka i krzyż przydrożny jako miejsca znaczące.” Studia Etnologiczne i Antropologiczne 5: 107–115.
Pierzynowska, Gertruda. 1999. Kapliczki i krzyże przydrożne Kociewia. Tczew–Pelplin: Działalność wydawnicza Zbigniew Gabryszak.
Rybarczyk, Katarzyna. 2010. „Krzyże i kapliczki przydrożne jako wyróżnik tożsamości kulturowej mieszkańców Żuław.” W Zachować podcień. Zapisane w krajobrazie i pamięci, red. A.W. Brzezińska i J. Poczobut, 55–65. Gdańsk–Pruszcz Gdański: Wydawnictwo Jasne, Nadbałtyckie Centrum Kultury.
Rydzewska, Agnieszka, i Agnieszka Wilkaniec. 2013. „Kapliczki i krzyże w krajobrazie otwartym i zurbanizowanym Wielkopolski.” Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG 21: 89–102.
Seweryn, Tadeusz. 1958. Kapliczki i krzyże przydrożne w Polsce. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Sienkiewicz, Henryk. 2004. „Kapliczki – strażniczki dróg.” Poznaj swój kraj 1–2: 22–23.
Szaszkiewicz, Marta. 2016. „Współczesne intencje stawiania kapliczek na Pomorzu – analiza wyników badań terenowych.” W Mała architektura Kaszub. Perspektywa antropologiczna, red. K. Marciniak, 285–296. Gdańsk: Muzeum Narodowe w Gdańsku.
Thomas, Wiliam Isaac, i Florian Znaniecki. 1976. Chłop polski w Europie i Ameryce. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Tuan, Yi-Fu. 1987. Przestrzeń i miejsce, przeł. Agnieszka Morawińska. Warszawa: Państwowy Państwowy Instytut Wydawniczy.
