2020, Nr (13), Historia mówiona - emocje

---

Anna Maciąg
Emotional Resumes. Biographical Interviews with the Founders of the Polish Psychotherapy – About Poles and Their Emotions in Years 1945–1989

Pobierz wersję elektroniczną

Słowa kluczowe: historia mówiona, psychoterapia, psychologia, emocje, wywiad biograficzny

Abstrakt:
Historia mówiona, w odróżnieniu od innych form zapisywania i przechowywania przeszłości, daje możliwość rejestrowania nie tylko faktów z życia, ale też tego, jak było ono przeżywane i doświadczane przez samych świadków. Jednocześnie to właśnie emocje najczęściej są barierą w rozmowie – wstyd, lęk, zażenowanie mogą blokować narrację. Badacz każdorazowo musi ocenić, o co może, a o co nie powinien pytać. W rozmowie zdany jest na swoją intuicję. Tymczasem rozmowa terapeutyczna wymusza bycie w danej sytuacji „tu i teraz” i dotyka bardziej intymnego – emocjonalnego obszaru życia. Psychoterapeuci ze względu na specyfikę swojej pracy nie tylko sami byli, być może bardziej niż inni, świadomymi uczestnikami wydarzeń, ale i w pracy z pacjentami na przestrzeni lat i zmieniających się okoliczności byli blisko człowieka – jego odczuć, emocji, trudności związanych z funkcjonowaniem i odnajdywaniem się w zmieniających się warunkach społecznych i politycznych. Każdy z 20 nagranych przeze mnie wywiadów z najstarszym pokoleniem polskich psychoterapeutów zawiera dwie części – pierwszą stanowi swobodna relacja biograficzna w której świadkowie opowiadają o doświadczeniach własnych, w drugiej odwołuję się do ich doświadczeń z pracy psychoterapeutycznej z klientami. Poprzez analizę nagrań podejmuję próbę odpowiedzi na pytania, jakie piętno na codziennym życiu Polaków i ich kondycji psychicznej odcisnęła II wojna światowa oraz jak Polacy radzili sobie ze wstrząsami i przeobrażeniami lat 1945-1989.

Informacje o autorze:
ANNA MACIĄG - absolwentka historii i socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, doktorantka na Wydziale Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. E-email: anamaciag@gmail.com. ORCID: 0000-0001-6177-0461.

Prace cytowane Rozwiń

AAN, PG, 26/88, Pismo PG do prezesów Sądów Woj., Prokuratorów Woj., Kuratorów Oświaty i Wychowania zastępców szefów WUSW ds. Milicji, 20 VIII 1985, k. 29 za: Kosiński, Krzysztof. 2020. “Alkohol w PRL.” Polska 1944/45–1989 Studia i Materiały 18: 255–268.
Bednarz-Łuczewska, Paulina, and Michał Łuczewski. 2012. “Podejście biograficzne.” T. 2. In: Badania jakościowe. Metody i narzędzia, ed. D. Jemielniak, 91–110.. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Cameron, Lynne. 2011. “Metaphor in spoken discourse.” In The Routledge Handbook of Discourse Analysis, eds. J.P. Gee and M. Handford, 342–355. London: Routledge.
Czyżewski, Marek, Piotrowski, Andrzej, and Alicja Rokuszewska-Pawełek, eds. 1996. Biografia a tożsamość narodowa. Łódź: Uniwersytet Łódzki.
Dąbkowska, Małgorzata. 2006. “Traumatyczne doświadczenia w dzieciństwie jako czynniki ryzyka zaburzeń psychicznych wieku rozwojowego i dorosłości.” Psychiatria i psychologia kliniczna. 6 (4): 203–210.
Domańska, Ewa, ed. 2009. Proza historyczna. Kraków: Universitas.
Dias, Brian, and Kerry Ressler. 2014. “Parental olfactory experience influences behavior and neural structure in subsequent generations.” Nature Neuroscience 17: 89–96.
Dz. U. 1956, nr 9, poz. 40. Rozporządzenie Ministra Zdrowie w sprawie komisji społeczno-lekarskich ds. przymusowego leczenia alkocholików z dn. 21 stycznia 1956 r. [Journal Of Laws 1956, No. 9, item 40. Ordinance of the Minister of Health on social and medical committees for compulsory treatment of alcoholics of January 21, 1956]. Accessed [20.04.2021]. http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp-963573739?id=WDU19570090040.
Dz. U. 1991, nr 17, poz. 75. Ustawa z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego [Journal of Laws 1991 No. 17, item 75. Act of 24 January 1991 on veterans and some persons who were victims of war repression and the post-war period]. Accessed [16.12.2020]. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19910170075.
Dz. U. 2002, nr 42, poz. 371 Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 marca 2002 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego. [Journal of Laws 2002 No. 42, item 371. Uniform text of Act of 30 March 2002 on veterans and some persons who were victims of war repression and the post-war period]. Accessed [16.12.2020]. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20020420371
Filipkowski, Piotr. 2010. Historia mówiona i wojna. Doświadczenie obozu koncentracyjnego w perspektywie narracji biograficznych. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Frąckiewicz, Lucyna. 1983. Sfery niedostatku. Warszawa: IWZZ. In Tarkowska, Elżbieta, ed. 2000. Zrozumieć biednego. O dawnej i obecnej biedzie w Polsce. Warszawa: Typografika.
Frąckiewicz, Lucyna. 1993. Ubóstwo jako problem w okresie transformacji gospodarki. In Tarkowska, Elżbieta, ed. 2000. Zrozumieć biednego. O dawnej i obecnej biedzie w Polsce. Warszawa: Typografika.
Frąckiewicz, Lucyna, ed. 1993. Ubóstwo jako problem polityki społecznej. Katowice : Wydaw. Uczelniane AE
Gliński, Piotr. 1983. Ekonomiczne uwarunkowania stylu życia. Rodziny miejskie w Polsce w latach siedemdziesiątych [maszynopis]. In Tarkowska, Elżbieta, ed. 2000. Zrozumieć biednego. O dawnej i obecnej biedzie w Polsce. Warszawa: Typografika.
Granosik, Mariusz. 2019. “Metoda biograficzna a emancypacyjna praktyka. Perspektywa społeczno-pedagogiczna.” Przegląd Socjologii Jakościowej 15 (2): 118–132.
Iggers, Georg. 2001. “Użycia i nadużycia historii: o odpowiedzialności historyka w przeszłości i obecnie.” Transl. Agnieszka Pantochowicz. In Domańska, Ewa, ed. 2006. Pamięć, etyka i historia. Anglo-amerykańska teoria historiografii i lat dziewięćdziesiątych (Anthology of translations), 105–117. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Jarosz, Maria, ed. 1984. Nierówności społeczne. Warszawa: KiW. In Tarkowska, Elżbieta, ed. 2000. Zrozumieć biednego. O dawnej i obecnej biedzie w Polsce. Warszawa: Typografika.
Juszczyk, Stanisław. 2013. Badania jakościowe w naukach społecznych. Szkice metodologiczne. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Kałwa, Dobrochna. 2017. “Historia mówiona w polskich badaniach dziejów najnowszych.” Wrocławski Rocznik Historii Mówionej VII: 163–183.
Kaźmierska, Kaja, ed. 2012. Metoda biograficzna w socjologii. Antologia tekstów. Kraków: Nomos.
Kaźmierska, Kaja. 2019. “Badania biograficzne – metoda, etyka, praktyka.” Przegląd Socjologii Jakościowej 15/2: : 6–12.
Kaźmierska, Kaja. 2013. “Badania biograficzne w naukach społecznych.” Przegląd Socjologii Jakościowej. Metoda biograficzna w naukach społecznych 9/4: 6–10. Accessed [18.04.2021]. http://www.qualitativesociologyreview.org/PL/Volume24/PSJ_9_4_Kazmierska.pdf
Kaźmierska, Kaja and Fritz Schütze. 2013. “Wykorzystanie autobiograficznego wywiadu narracyjnego w badaniach nad konstruowaniem obrazu przeszłości w biografii: na przykładzie socjologicznego porównania narracji na temat życia w PRL i NRD.” Przegląd Socjologii Jakościowej 9/4: 122–139.
Kaźmierska, Kaja. 2016. “Wywiad biograficzny, technika i pojęcia teoretyczne.” In Biografia i wojna. Metoda biograficzna w badaniu procesów społecznych, eds. R. Dopierała and K. Waniek, 61–73. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Kaźmierska, Kaja, i Katarzyna Waniek. 2020. Autobiograficzny wywiad narracyjny. Metoda – technika – analiza. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Klich¬ -Kluczewska, Barbara. 2014. “W tym domu panuje strach. Kultura przemocy i porządek płci w Polsce późnego komunizmu.” Rocznik antropologii historii 2 (7): 165–179.
Kolbuszewska, Jolanta, i Rafał Stobiecki. 2010. Historyk wobec źródeł. Historiografia klasyczna i nowe propozycje metodologiczne, Łódź: Ibidem.
Kosiński, Krzysztof. 2020. “Alkohol w PRL.” Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały 18: 255–268.
Kurkowska-Budzan, Marta. 2002. Historia zwykłych ludzi. Współczesna angielska historiografia dziejów społecznych. Kraków: Historia Iagiellonica.
Kurkowska-Budzan, Marta. 2011. “Informator, świadek historii, narrator – kilka wątków epistemologicznych i etycznych oral history.” Wrocławski Rocznik Historii Mówionej 1: 9–34.
Kövecses, Zoltán. 2000. Metaphor and Emotion: Language, Culture, and Body in Human Feeling. Cambridge: Cambridge University Press.
Lis-Turlejska, Maja, Szumiał, Szymon, and Hanna Okuniewska. 2012. “Aktualny poziom objawów stresu potraumatycznego w próbie osób, które w dzieciństwie przeżyły II wojnę światową.” Psychiatria Polska XLVI (2): 145–156.
Lis-Turlejska, Maria, Łuszczyńska, Aleksandra, and Szymon Szumiał. 2016. “Rozpowszechnienie PTSD wśród osób, które przeżyły II wojnę światową w Polsce.” Psychiatria Polska: 50 (5): 923–934.
Lis-Turlejska, Maria, Szumiał, Szymon, and Iwona Drapała. 2018. “Post-traumatic stress symptoms among Polish World War II survivors: The role of social acknowledgement.” European Journal of Psychotraumatology 9/1: 4–5.
Maciąg, Anna. 2020. “Etyczne aspekty nagrań ze świadkami historii.” Etyka 59 (1): XX–XX: 26-48.
Maercker, Andreas, and Julia Muller. 2004. “Social Acknowledgment as a Victim or Survivor: A Scale to Measure a Recovery Factor of PTSD.” Journal of Traumatic Stress 17/4: 345.
Nora, Pierre 2001. “Czas pamięci.” Transl. Wiktor Dłuski. Res Publica Nowa 7: 37–43.
Orwid, Maria. 2002. “Krakowskie badania nad PTSD.” Dialog. Mit i Tabu 11: 168–170. Accessed [19.04.2021]. -963573627 http://p-ntzp.com/files/11Orwid2-p.pdf.
PARPA (Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych). 2020. “Badania i informacje statystyczne. Statystyki.” Accessed [20.04.2020]. https://www.parpa.pl/index.php/badania-i-informacje-statystyczne/statystyki.
Prawda, Marek. 1989. “Biograficzne odtwarzanie rzeczywistości (o koncepcji badań biograficznych Fritza Schütze).” Studia Socjologiczne 4: 81–98.
Rajkiewicz, Antoni. 1993. “Minimum socjalne wobec procesów pauperyzacji.” In Frąckiewicz, Lucyna, ed. 1993. Ubóstwo jako problem polityki społecznej, 50-55. Katowice : Wydaw. Uczelniane AE.
Reddy, William M. 1997. “Against Constructionism: The Historical Ethnography of Emotions.” Current Anthropology 38 (3): XX–XX: 327-351.
Reddy, William M. 2001. The Navigation of Feeling: A Framework for the History of Emotions, Cambridge: Cambridge University Press.
Riemann, Gerhard, and Fritz Schütze. 2012. “‘Trajektoria’ jako podstawowa koncepcja teoretyczna w analizach cierpienia i bezładnych procesów społecznych.” In: Kaźmierska, Kaja, ed. 2012. Metoda biograficzna w socjologii. Antologia tekstów, 389-414. Kraków: Nomos.
Rutkowski, Krzysztof, and Edyta Dembińska. 2015a. “Powojenne badania stresu pourazowego w Krakowie. Część I. Badania do 1989 roku.” Psychiatria Polska 50/5: 935-944. Accessed [16.12.2020]. http://www.psychiatriapolska.pl/uploads/onlinefirst/Rutkowski_PsychiatrPolOnlineFirstNr21.pdf.
Rutkowski, Krzysztof, and Edyta Dembińska. 2015b. “Powojenne badania stresu pourazowego w Krakowie. Część II. Badania po 1989 roku.” Psychiatria Polska 22: XX–XX. Accessed [16.12.2020]. http://www.psychiatriapolska.pl/uploads/onlinefirst/Rutkowski_PsychiatrPolOnlineFirstNr22.pdf.
Scott, Jean. 2002. “Pamięć etyka historia, anglo-amerykańska teoria historiografii.” Transl. Paulina Ambroży. In Domańska, Ewa, ed. 2009. Proza historyczna, 207–235. Kraków: Universitas.
Shopes, Linda. 2002. “-963573605 Making sense of oral history.” Website of History Matters: The US Survey Course on the Web. Accessed [21.10.2020]. http://historymatters.gmu.edu/mse/oral/.
Schütze, Fritz. 2012. “-963573602 Analiza biograficzna ugruntowana empirycznie w autobiograficznym wywiadzie narracyjnym. Jak analizować autobiograficzne wywiady narracyjne.” Trans. Katarzyna Waniek. In Kaźmierska, Kaja, ed., 2012. Metoda biograficzna w socjologii. Antologia tekstów, 141–278. Kraków: Nomos.
Stobiecki, Rafał. 2016. “W poszukiwaniu szkół historiografii dziejów najnowszych po 1989 r.” In Klio na wolności. Historiografia dziejów najnowszych po 1989 roku, eds. M. Kruszyński, S. Łukasiewicz, M. Mazur, S. Poleszak and P. Witek, 185–196. Lublin: Wydawnictwo Instytut Pamięci Narodowej.
Stroińska, Magda, and Kate Szymanski. 2017. “Metafora i trauma.” Tekst i dyskurs 10: 102.
Tarkowska, Elżbieta, ed. 2000. Zrozumieć biednego. O dawnej i obecnej biedzie w Polsce. Warszawa: Typografika.
Tymowski, Andrzej. 1973. Minimum socjalne. Metodyka i próba określenia. Warszawa: PWN. In Tarkowska, Elżbieta, ed. 2000. Zrozumieć biednego. O dawnej i obecnej biedzie w Polsce. Warszawa: Typografika.
White, Hayden. 2009. “Fikcja historyczna, historia fikcjonalna i rzeczywistość historyczna.” Transl. Arkadiusz Żychliński. In Domańska, Ewa, ed. 2009. Proza historyczna, 190. XX–XX. Kraków:Universitas.
Wiślicz, Tomasz. 2019. “Nowe tendencje w historiografii polskiej po 1989 roku. Raport diagnostyczny.” Website of XX Powszechny Zjazd Historyków Polskich – Lublin. Accessed [20.04.2021]. http://xxpzhp.umcs.lublin.pl/Referaty/Tomasz-Wislicz-Nowe-tendencje--w-historiografii-polskiej-po-1989-roku1.pdf.
Włodarek, Jan, and Marek Ziółkowski. 1990. “Teoretyczny i empiryczny status metody biograficznej we współczesnej socjologii.” In Metoda biograficzna w socjologii, eds. J. Włodarek and M. Ziółkowski, XX–XX, 7-8. Warszawa–Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.