2020, Nr (13), Historia mówiona - emocje

---

Jakub Gałęziowski
When a Historian Meets Vulnerability. Methodological and Ethical Aspects of Research on Sensitive Topics and with People Affected by Difficult Experiences

Pobierz wersję elektroniczną

Słowa kluczowe: rannliwość (wrażliwość/ podatność na zranienia) badacza, grupy ranliwe (zmarginalizowane, podatne na wykluczenie), historia mówiona, badania historyczne, refleksyjność w badaniach, etyka w badaniach, etyczny badacz, realizm krytyczny

Abstrakt:
Historycy oraz praktycy oral history często pracują z ludźmi szczególnie podatnymi na zranienie (vulnerable populations). Mają do czynienia z osobami, które doświadczyły zarówno klęsk żywiołowych, jak i katastrof spowodowanych przez człowieka: ubóstwa, wojny, przemocy. Wśród nich mogą to być również jednostki czy społeczności dyskryminowane, a także te, które z różnych powodów mają ograniczone możliwości obrony swoich praw i wymagają ochrony. Dzieci urodzone z powodu wojny (children born of war, CBOW), czyli osoby, których jedno z rodziców, zwykle matka, było członkiem najechanej (okupowanej) społeczności lokalnej, a drugie, zwykle ojciec, było jednym z najeźdźców, okupantów, zostały zakwalifikowane jako vulnerable. Taka kwalifikacja stanowiła punkt wyjścia do rozważań nad pojęciem vulnerability, słowa, które nie ma w j. polskim adekwatnego odpowiednika (w tekście zaproponowano termin zaczerpnięty z poezji), nie tylko w odniesieniu do badanej grupy, ale także w kontekście wrażliwości i ranliwości badacza. Taka dyspozycja jest jednak raczej ignorowana w środowisku akademickim, zwłaszcza w naukach humanistycznych i społecznych. Badacze niechętnie mówią o swoich emocjach (szczególnie trudnych) związanych z prowadzonymi badaniami. Artykuł omawia strategie radzenia sobie z tzw. wtórną traumatyzacją zarówno w kontekście historii mówionej, jak i analizy źródeł pisanych, a także postuluje włączenie tematów dotyczących emocji i uczuć do programów nauczania akademickiego, jako niezbędnego element etycznego podejścia do badań.

Informacje o autorze:
JAKUB GAŁĘZIOWSKI – doktorant na Uniwersytecie Warszawskim, Katedra Historii Kultury, Instytut Historii Sztuki, Wydział Nauk o Kulturze i Sztuce. E-mail: jakub.galeziowski@gmail.com. ORCID 0000-0003-1595-4598.

Prace cytowane Rozwiń

Archer, Margaret, Bhaskar, Roy, Collier, Andrew, Lawson, Tony, and Alan Norrie, eds. 1998. Critical Realism: Essential Readings. London–New York: Routledge.
Armitage, Susan H., Hart, Patricia, and Karen Weathermon, eds. 2002. Women’s Oral History: The “Frontiers” Reader. Lincoln NE: University of Nebraska Press.
Bracken-Roche, Dearbhail, Bell, Emily, Macdonald, Mary Ellen, and Eric Racine. 2017. “The Concept of ‘Vulnerability’ in Research Ethics: An In-Depth Analysis of Policies and Guidelines.” Health Research Policy and Systems 15 (8): 1–18.
Butler, Judith. 2016. “Re-thinking Vulnerability and Resistance.” In Vulnerability and Resistance, eds. J. Butler, Z. Gambetti, and L. Sabsay, 12–27. Durham: Duke University Press.
Corbin, Juliet, and Anselm Strauss. 1985. “Managing Chronic Illness at Home: Three Lines of Work.” Qualitative Sociology 8: 224–247.
Davenport, Lisa A., and Joanne M. Hall. 2011. “To Cry or Not to Cry. Analyzing the Dimensions of Professional Vulnerability.” Journal of Holistic Nursing 29 (3): 180–188.
Domańska, Ewa. 2012. Historia egzystencjalna: krytyczne studium narratywizmu i humanistyki zaangażowanej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Frisch, Michael. 1990. A Shared Authority: Essays on the Craft and Meaning of Oral and Public History. Albany, NY: State University of New York Press.
Gałęziowski, Jakub, and Joanna Urbanek. 2017. “‘Etyczny zwrot’ w polskiej historii mówionej.” Wrocławski Rocznik Historii Mówionej 7: 7–34.
Gałęziowski, Jakub. 2019. “Oral History and Biographical Method. Common Framework and Distinctions Resulting from Different Research Perspectives.” Przegląd Socjologii Jakościowej 15 (2): 76–103.
Gilbert, Kathleen R, ed. 2001. The Emotional Nature of Qualitative Research. Boca Raton, FL: CRC Press.
Gluck, Sherna Berger, and Daphne Patai, eds. 1991. Women’s Words: The Feminist Practice of Oral History. London–New York: Routledge.
Grele, Ronald J. 1975. Envelopes of Sound: The Art of Oral History. Chicago: Precedent.
Grzywacz, Robert. 2019. “Ranliwość jako sposób istnienia człowieka – inspiracje (nie tylko) Ricoeurowskie.” Zeszyty Naukowe Centrum Badań im. Edyty Stein 21–22: 287–297.
Henderson, Gail E., Davis, Arlene M., and Nancy M.P. King. 2004. “Vulnerability to Influence: A Two-Way Street.” The American Journal of Bioethics 4 (3): 50–52.
Kaźmierska, Kaja, ed. 2012. Metoda biograficzna w socjologii. Antologia tekstów. Kraków: Nomos.
Kaźmierska, Kaja. 2014. “Autobiograficzny wywiad narracyjny – kwestie etyczne i metodologiczne w kontekście archiwizacji danych.” Studia Socjologiczne 3: 221–238.
Kaźmierska, Kaja. 2018. “Doing Biographical Research – Ethical Concerns in Changing Social Contexts.” Polish Sociological Review 3: 393–411.
Kaźmierska, Kaja. 2020. “Ethical Aspects of Social Research: Old Concerns in the Face of New Challenges and Paradoxes. A Reflection from the Field of Biographical Method.” Qualitative Sociology Review 16 (3): 118–135.
K’Meyer, Tracy E., and Glenn A. Crothers. 2007. “‘If I See Some of This in Writing, I’m Going to Shoot You’: Reluctant Narrators, Taboo Topics, and the Ethical Dilemmas of the Oral Historian.” The Oral History Review 34 (1): 71–93.
Kurkowska-Budzan, Marta. 2008. “Badacz–tubylec. O emocjach, władzy i tożsamości w badaniach ‘oral history’ miasteczka Jedwabne.” In Obserwacja uczestnicząca w badaniach historycznych, eds. B. Wagner and T. Wiślicz, 17–25. Zabrze: Inforteditions.
Kurkowska-Budzan, Marta. 2009. Antykomunistyczne podziemie zbrojne na Białostocczyźnie: analiza współczesnej symbolizacji przeszłości. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze Historia Iagellonika.
Kurkowska-Budzan, Marta. 2011. “Informator, świadek historii, narrator – kilka wątków epistemologicznych i etycznych oral history.” Wrocławski Rocznik Historii Mówionej 1: 9–34.
Kurkowska-Budzan, Marta. 2012. “Skrawki bez pointy i morału.” Rocznik Antropologii Historii 2: 314–316.
Laar, Amos. 2014. “Researcher Vulnerability: An Overlooked Issue in Vulnerability Discourses.” Scientific Research and Essays 9 (16): 737–743.
LaCapra, Dominick. 2000. Writing History, Writing Trauma. Baltimore, MD; London: Johns Hopkins University Press.
Lange, Margaret Meek, Rogers, Wendy, and Susan Dodds. 2013. “Vulnerability in Research Ethics: A Way Forward.” Bioethics 27 (6): 333–340.
Levine, Carol, Grady, Christine, Sugarman, Jeremy, Henderson, Gail E., Davis, Arlene M., and Nancy M.P. King. 2004. “The Limitations of ‘Vulnerability’ as a Protection for Human Research Participants.” The American Journal of Bioethics 4 (3): 44–49.
Lee, Sabine. 2017. Children Born of War in the Twentieth Century. Manchester: Manchester University Press.
Linde-Usiekniewicz, Jadwiga, and Piotr Beręsewicz, eds. 2002. Wielki słownik angielsko-polski [English-Polish Dictionary]. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Luna, Florencia. 2009. “Elucidating the Concept of Vulnerability: Layers Not Labels.” International Journal of Feminist Approaches to Bioethics 2 (1): 121–139.
Łangowski, Marek. 2016. “Wulnerabilność w życiu i filozofii Emmanuela Mouniera.” Studia Pelplińskie 49: 215–228.
Mayotte, Cliff. 2015. “Oral History and Vulnerability.” Website of Voice of the Witness. Access [28.07.2020]. http://voiceofwitness.org/oral-history-and-vulnerability/.
McIntosh, Colin, ed. 2013. Cambridge Advanced Learner’s Dictionary. Cambridge: Cambridge University Press.
Michalak, Anna. 2018 “Wulnerabilność Doroty Masłowskiej w obliczu ‘syndromu drugiej powieści’ jako temat ‘Pawia królowej’.” Kultura Współczesna 4 (103): 211–224.
Międzyrzecki, Artur. 2011. “Z notatnika.” Ed. J. Hartwig. Kwartalnik Artystyczny. Kujawy i Pomorze 3 (71): 91–104.
Miłosz, Czesław. 1997. Piesek przydrożny. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Miłosz, Czesław. 2000. To. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Miodek, Jan. 2000. “Miłoszowe ‘ranliwe ciało’.” Wiedza i Życie 12: 50.
Mochmann, Ingvill C. 2017. “Children Born of War – A Decade of International and Interdisciplinary Research.” Historical Social Research/Historische Sozialforschung 42 (1): 320–346.
Passerini, Luisa. 1979. “Work Ideology and Consensus under Italian Fascism.” History Workshop Journal 8 (1): 82–108.
Passerini, Luisa. 1987. Fascism in Popular Memory. The Cultural Experience of the Turin Working Class, transl. R. Lumley and J. Bloomfield. Cambridge: Cambridge University Press.
Passerini, Luisa. 1988a. Storia e soggettività. Le fonti orali, la memoria. Firenze: La Nuova Italia.
Passerini, Luisa. 1988b. “Oral History in Italy after the Second World War: From Populism to Subjectivity.” International Journal of Oral History 9 (2): 114–124.
Passerini, Luisa. 1996. Autobiography of a Generation. Italy 1968. Transl. L. Erdberg. Hannover–London: Wesleyan University Press.
Patel, Nimisha, and David Pilgrim. 2018. “Psychologists and Torture: Critical Realism as a Resource for Analysis and Training.” Journal of Critical Realism 17 (2): 176–191.
Peroni, Lourdes, and Alexandra Timmer. 2013. “Vulnerable Groups: The Promise of an Emerging Concept in European Human Rights Convention Law.” International Journal of Constitutional Law 11 (4): 1056–1085.
Pio, Edwina, and Smita Singh. 2016. “Vulnerability and Resilience: Critical Reflexivity in Gendered Violence Research.” Third World Quarterly 37 (2): 227–244.
Portelli, Alessandro. 1979. “Sulla specificità della storia orale.” Primo Maggio 1979 13: 54–60.
Portelli, Alessandro. 1981. “The Peculiarities of Oral History.” History Workshop Journal 12 (1): 96–107.
Portelli, Alessandro. 1991. The Death of Luigi Trastulli and Other Stories: Form and Meaning in Oral History. Albany, NY: State University of New York Press.
Portelli, Alessandro. 1997. The Battle of Valle Giulia: Oral History and the Art of Dialogue. Madison, WI: The University of Wisconsin Press.
Portelli, Alessandro. 2003. The Order Has Been Carried Out: History, Memory, and Meaning of a Nazi Massacre in Rome. New York: Palgrave Macmillan.
Portelli, Alessandro. 2018. “Living Voices: The Oral History Interview as Dialogue and Experience.” The Oral History Review 45 (2): 239–248.
Przyboś, Julian. 1971. Utwory poetyckie. Zbiór. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Röger, Maren. 2011. “Children of German Soldiers in Poland, 1939–1945.” In The Children of Foreign Soldiers in Finland, Norway, Denmark, Austria, Poland, and Occupied Soviet Karelia. Children of Foreign Soldiers in Finland 1940–1948, ed. L. Westerlund, 261–272. Vol. 2. Helsinki: Nord Print.
Röger, Maren. 2017. “Besatzungskinder in Polen.” Vierteljahrshefte Für Zeitgeschichte 65 (1): 26–51.
Röger, Maren, and Lu Seegers. 2016. “Ojcowie, których zabrakło. Doświadczenia i wspomnienia polskich sierot wojennych i polsko-niemieckich ‘Children Born of War.’” Rocznik Antropologii Historii 6: 229–250.
Schütze, Fritz. 1984. “Kognitiven Figuren des autobiographischen Stegreiferzälens.” In Biographie und Sozial Wirklichkeit. Neue Beiträge und Forschungsperspektiven, eds. M. Kohli and R. Günther, 78–117. Stuttgart: Metzler.
Schütze, Fritz. 2012. “Analiza biograficzna ugruntowana empirycznie w autobiograficznym wywiadzie narracyjnym. Jak analizować autobiograficzne wywiady narracyjne.” In Metoda biograficzna w socjologii. Antologia tekstów, ed. K. Kaźmierska, 141–278. Kraków: Nomos.
Sheftel, Anna, and Stacey Zembrzycki, eds. 2013. Oral History Off the Record. Toward an Ethnography of Practice. New York: Palgrave Macmillan.
Simpson, John A., and Edmund C. Weiner, eds. 1991. The Oxford English Dictionary. Vol. 19. Oxford: Clarendon Press.
Soin, Maciej. 2013. “‘Krytyczny realizm’ w naukach społecznych.” Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej 58: 339–356.
Stevenson, Angus, ed. 2007. Shorter Oxford English Dictionary: On historical principles. Vol. 2. Oxford: Oxford University Press.
Świerkosz, Monika. 2018. “Ciała podatne na zranienie: Judith Bulter, samozniszczenie i radykalne akty oporu.” Etyka 57: 69–86.
The National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioural Research. 1979. The Belmont Report: Ethical Principles and Guidelines for the Protection of Human Subjects of Research. Washington, DC.
Thomson, Alistair. 2011a. Moving Stories: An Intimate History of Four Women Across Two Countries. Manchester: Manchester University Press.
Thomson, Alistair. 2011b. “Moving Stories, Women’s Lives: Sharing Authority in Oral History.” Oral History 39 (2): 73–82.
Tokarska-Bakir, Joanna. 2004. Rzeczy Mgliste. Eseje i studia. Sejny: Pogranicze.
Tomczok, Marta. “Wulnerabilność. Zwierzęta, ludzie i Śląsk w twórczości Izabeli Czajki-Stachowicz i Teofila Ociepki.” In Polityki relacji w literaturze kobiet po 1945 roku, eds. A. Grzemska and I. Iwasiów, 43–56. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Yow, Valerie R. 1997. “‘Do I Like Them Too Much?’: Interview Effects of the Oral History on the Interviewer and Vice-Versa.” The Oral History Review 24 (1): 55–79.