2019, Nr (12), Historia publiczna

---

Danutė Gailienė
The “Captive mind” Is Worse Than Repressions. Psychotraumatological Study of Historical Trauma in Lithuania

Pobierz wersję elektroniczną

Słowa kluczowe: trauma sowiecka, długofalowe skutki represji politycznych, transgeneracyjny transfer traumy, międzypokoleniowe przekazywanie odporności, psychotraumatologia, kompleksy kulturowe

Abstrakt:
Na Uniwersytecie Wileńskim na Litwie przeprowadzono psychologiczne badania długoterminowych skutków sowieckiej traumy. Najczęściej stosowano psychotraumatologiczne i psychodynamiczne podejście analityczne. Badania te dostarczyły ważnych danych na temat złożoności sowieckiej traumy. Reprezentatywne badanie przeprowadzone na dużej próbie osób represjonowanych politycznie wykazało długoterminowe skutki tak ciężkiej traumatyzacji dla ofiar. W międzypokoleniowych badaniach długotrwałej traumatyzacji okazało się, że przenoszona jest nie tylko wrażliwość, ale także odporność. Przenoszą ją ludzie najbardziej przeżywający traumę - ci, którzy doświadczyli politycznych represji reżimu. Paradoksalnie w późniejszych pokoleniach potomstwo rodzin, które padły ofiarą reżimu, jest psychologicznie silniejsze niż potomstwo rodzin przystosowanych do reżimu. W perspektywie międzypokoleniowej są rzeczy bardziej niebezpieczne niż bezpośrednie prześladowania reżimu. Przystosowanie się do reżimu mogło być znacznie bardziej szkodliwe niż bezpośrednie cierpienie. Warto zastanowić się nad kwestią metodologiczną, czym jest wiktymizacja z powodu reżimu sowieckiego.

Informacje o autorze:
DANUTĖ GAILIENĖ - profesor psychologii klinicznej na Uniwersytecie Wileńskim, Instytut Psychologii, Katedra Psychologii Klinicznej. E-mail: danute.gailiene[at]fsf.vu.lt. ORCID 0000-0003-0663-8489

Prace cytowane Rozwiń

Alexander, Jeffrey C. 2004. “Toward a Theory of Cultural Trauma”. In Cultural Trauma and Collective Identity, edited by J.C. Alexander, R. Eyerman, B. Giesen, N.J. Smelser, P. Sztompka, 1-30. Berkeley: University of California Press.
Alexander, Jeffrey C. 2012. Trauma: a Social Theory. Cambridge: Polity Press.
American Psychiatric Association .2013. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. 5 ed. Washington D.C.
Anušauskas, Arvydas. 1964. Lietuvių tautos sovietinis naikinimas 1940 – 1958 metais. Vilnius: Mintis.
Apie Karalystę: Petrą Dirgėlą kalbina Vilius Bartninkas. 2016. Vilnius: Naujasis Židinys-Aidai.
Caruth, Cathy. 1996. Unclaimed Experience: Trauma, Narrative and History. Baltimore, MD: Johns Hopkins University Press.
Eitinger, Leo. 1964. Concentration Camp Survivors in Norway and Israel. Oslo: Universitetsforlaget.
Eitinger, Leo, and Strøm, Axel. 1973. Mortality and morbidity after excessive stress: A follow-up investigation of Norvegian concentration camp survivors. Oslo: The University Press. New York: Humanities Press.
Eitinger, Leo. 1980. The Concentration Camp Syndrome and its Late Sequale. Survivors, Victims and Perpetrators, ed. J.E.Dimsale. New York: Hemisphere,127-162.
Eitinger, Leo. 1988. „KZ-Haft und psychische Traumatisierung“, In Der Mensch in der Psychiatrie. edited by F.Pfäfflin H.Appelt, M.Krausz, 136-146. Springer-Verlag.
Everly, George, S., Jr. and Lating, Jeffrey. M. 1995. Psychotraumatology: Key papers and core concepts in post-traumatic stress. New York: Plenum Press.
Fischer, Gottfried, Riedesser, Peter. 1998. Lehrbuch der Psychotraumatologie. München: Reinhardt.
Freud, Sigmund and Breuer, Josef. 1895. Studien über Hysterie. Leipzig und Wien: Franz Deuticke.
Friedlander, Saul. 1992. “Trauma, Transference and Working Trough. History and Memory, 4,1,39-59.
Fossion, Pierre, Rejas, Mari-Carmen, Servais Laurent, Pelc Isy and Hirsch Siegi. 2003. “Family Approach with Grandchildren of Holocaust Survivors”. American Journal of Psychotherapy, 57(4), 519-527.
Gai¬lie¬nė, Danutė. 2002. Po¬li¬ti¬nių rep¬re¬si¬jų psi¬cho¬lo¬gi¬niai pa¬da¬ri¬niai. Ge¬no¬ci¬das ir rezisten¬ci¬ja, 2002, 2:121-126.
Gailienė, Danutė and Kazlauskas, Evaldas. 2004. “Fifty Years on: The Long-Term Psychological Effects of Soviet Repression in Lithuania. In The Psychology of Extreme Traumatization: The Aftermath of Political Repression, edited by D.Gailienė, 26-66. Vilnius: Akreta.
Gailienė, Danutė. 2008. Ką jie mums padarė: Lietuvos gyvenimas traumų psichologijos žvilgsniu. Vilnius: Tyto alba.
Gailienė, Danutė. 2013. Represuotųjų vaikai: tarpgeneracinio traumų poveikio tyrimai Lietuvoje. LKMA metraštis, t. XXXVII, 351-366.
Gailienė, Danutė. 2015a. „Trauma and Culture“, In Lithuanian Faces after Transition: Psychological Consequencies of Cultural Trauma, edited by D.Gailienė, 9-23. Vilnius: Eugrimas.
Gailienė, Danutė. ed. 2015b. Lithuanian Faces after Transition: Psychological Consequencies of Cultural Trauma. Vilnius: Eugrimas.
Gailienė, Danutė. 2019. When Culture fails: Coping with Cultural Trauma. The Journal of Analytical Psychology. September 2019, 64(4): 530-547 DOI: 10.1111/1468-5922.12519
Gailius, Bernardas. 2006. Partizanai tada ir šiandien. Vilnius: Versus Aureus.
Gudaitė, Gražina. 2005. ‘Psychological Aftereffects of the Soviet Trauma’, in The Psychology of Extreme Traumatisation: The Aftermath of PoliticalRepression. edited by D.Gailienė, 108-126. Vilnius: Akreta.
Gudaitė, Gražina, Stein, Murray. (edrs.). 2014. Confronting cultural trauma: Jungian approaches to understanding and healing. Spring Journal Books.
Gudaitė, Gražina. 2014. ‘Restoration of continuity: desperation or hope in facing the consequences of cultural trauma’. In Confronting cultural trauma: Jungian approaches to understanding and healing, edited by Gudaitė, M. Stein. Spring Journal Books.
Gudaitė, Gražina. 2016. Santykis su autoritetu ir asmeninės galios pajauta. Vilnius. Vilniaus universiteto leidykla.
Herman, Judith Lewis. 1992. Trauma and Recovery, New York: Basic Books.
Janet, Pierre. 1907. The Major Symptoms of Hysteria. London and New York: Macmillan.
Kardiner, Abram. 1941.The traumatic neuroses of war. New York: Paul B. Hoeber.
Kazlauskas, Evaldas. 2006. Politinių represijų ilgalaikės psichologinės pasekmės. Daktaro disertacija. Vilniaus universitetas.
Kazlauskas, Evaldas, Gailiene, Danute., Vaskeliene, Ieva, and Skeryte-Kazlauskiene, Monika. 2017. Intergenerational Transmission of Resilience? Sense of Coherence Is Associated between Lithuanian Survivors of Political Violence and Their Adult Offspring. Frontiers in Psychology, 8(September), 1–8. http://doi.org/10.3389/fpsyg.2017.01677
Kazlauskas, Evaldas and Želvienė, Paulina. 2015. A History of Political Violence in the Family as a Resilience Factor. Resiliency: Enhancing Coping with Crisis and Terrorism, 119, 141–148. http://doi.org/10.3233/978-1-61499-490-9-141
Kazlauskas, Evaldas ir Gailienė, Danutė. 2003. Politinių represijų metu patirto sunkaus ilgalaikio traumavimo psichologinių padarinių kompleksiškumas. Psichologija. Mokslo darbai. Vilnius: Vilniaus universiteto leidykla, 27, 43-52.
Kępiński, Antoni. 1978. Rytm źycia. Kraków: Wydawnictwo literackie.
Mažulytė, Eglė, Skerytė-Kazlauskienė, Monika, Eimontas, Jonas, Gailienė, Danutė, Grigutytė, Neringa, Kazlauskas, Evaldas. 2014. Trauma Experience, Psychological Resilience and Dispositional Optimism: Three Adult Generations in Lithuania. Psichologija, 49, 20-33.
Miłosz, Czesław. 1999. Zniewolony umysł, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Neal, Arthur .G. 1998. National Trauma and Collective Memory: Major Events in the American Century. New York and London: M.E. Shape Armonk.
Papadopoulos, Renos K. 2019. “Trauma and Umwelt. An Archetypal Framework for Humanitarian Interventions”. In Cultural Clinical Psychology and PTSD, edited by A.Maercker, E.Heim and L.J. Kirmayer, 91-107. Hogrefe.
Putinaitė, Nerija. 2015. Nugenėta pušis. Ateizmas kaip asmeninis apsisprendimas tarybų Lietuvoje. Vilnius: Naujasis Židinys-Aidai.
Putinaitė, Nerija. 2019. Skambantis molis. Dainų šventės ir Justino Marcinkevičiaus trilogija kaip sovietinio lietuviškumo ramsčiai. Vilnius: LKMA. Naujasis Židinys-Aidai.
Rapaport, Ernest A. 1968. Beyond Traumatic Neurosis: a Psychoanalytic Study of Late Reactions to the Concentration Camp Trauma. Int. J. Psycho-Anal.,49, 719-731.
Rivers, William H.R.1918. An Adress on the Repression of War Experience. Lancet, 1, 173-177.
Singer Thomas and Kimbers Samuel.L. (edrs.). 2004. The Cultural Complex: Contemporary Jungian Perspectives on Psyche and Society. Hove and New York: Brunner-Routledge.
Smelser, Neil J.2004. „Psychological Trauma and Cultural Trauma“ In Cultural Trauma and Collective Identity, edited by J.C. Alexander, R. Eyerman, B. Giesen, N.J. Smelser, P. Sztompka, 31-59. Berkeley: University of California Press.
Streikus, Arūnas. 2018. Minties kolektyvizacija. Cenzūra sovietų Lietuvoje. Vilnius: Naujasis _idinys-Aidai.
Sztompka, Piotr. 2000. Cultural Trauma. The other Face of Social Change. European Journal of Social Theory 3(4): 449–466.
Van der Kolk, Bessel and van der Hart, Onno. 1989. Pierre Janet & the Breakdown of Adaptation in Psychological Trauma. American Journal of Psychiatry, 146 (12), 1530-1540.
Vaskelienė, Ieva. 2012. Politinių represijų Lietuvoje ilgalaikės psichologinės pasekmės antrajai kartai. Daktaro disertacija. Vilnius: Vilniaus universitetas.
Weisæth, Lars. 2004a. ‘Psychotraumatology: An Overview from a European Perspective’. In The Psychology of Extreme Traumatization: The Aftermath of Political Repression, edited by D.Gailienė, 26-66. Vilnius: Akreta.
Weisæth, Lars. 2004b. ‘Psychological Injury: Disability Compensation in Military a Civil Veterans and War Victims: A Norvegian Perspective”. In The Psychology of Extreme Traumatization: The Aftermath of Political Repression, edited by D.Gailienė, 196-230. Vilnius: Akreta.
World Health Organization. 2018. ICD-11: International Classification of Diseases, 11th Version.
Žilinskienė, Laima. 2014. “(Ne)prisitaikymo sovietmečiu kontekstai gyvenimo istorijose”. In Sovietmečio atmintis gyvenimo istorijose, edited by D.Leinartė, L.Žilinskienė, S.Kraniauskienė, I.Šutinienė, I.Gečienė. Vilnius: Vilniaus univeriteto leidykla.