ISSN 2084–1418
Wersją pierwotną czasopisma jest wersja papierowa
2018, Nr (11), Kulturowa historia wiedzy
Agata Klimek
„Dobrze jest, gdy poglądy małżonków są zbieżne”. Konflikt małżeński w Polsce lat sześćdziesiątych XX wieku w świetle ego-dokumentów
Pobierz wersję elektroniczną
Słowa kluczowe: konflikt, małżeństwo, rodzina, równouprawnienie, PRL, konkurs autobiograficzny, wypowiedź autobiograficzna
Abstrakt: Artykuł dotyczy zagadnienia konfliktu małżeńskiego w pierwszych dekadach Polski Ludowej. Usytuowuje problem w szerszym kontekście wyraźnych i długofalowych przemian, jakie nastąpiły na przestrzeni XX wieku w obrębie instytucji rodziny, a także małżeństwa. Źródłem stanowiącym podstawę do analizy są ego-dokumenty, będące pokłosiem konkursów autobiograficznych, rozpisanych w Polsce w latach sześćdziesiątych. W artykule zostały wskazane zasadnicze źródła konfliktów małżeńskich, wymieniane przez autorów wypowiedzi konkursowych. Tekst stanowi próbę odpowiedzi na pytanie, które ze wskazanych źródeł konfliktów, i w jakim stopniu, wynikały zespecyfiki epoki, oraz, czy postępujące transformacje w obrębie instytucji rodziny i małżeństwa były odczuwalne w życiu codziennym zwykłych obywateli powojennej Polski.
Informacje o autorze:
AGATA KLIMEK – historyk, pracownik Muzeum Krakowa. E-mail: agataz.klimek@gmail.com. ORCID 0000-0002-0847-2454.
Prace cytowane Rozwiń
7 dni życia: konkurs Spodka. 1965. Opracowanie i komentarz M. Skwarnicki. Kraków: Znak.
Bołdyrew, Aneta. 2009. „Kara i strach w wychowaniu dzieci w polskich rodzinach w XIX w.” Dziecko Krzywdzone 3 (28): 32–39.
Brzostek, Błażej. 2006a. „Czas wolny mieszkańców miast polskich 1956–1970.” W Życie codzienne w PRL, red. G. Miernik i S. Piątkowski, 97–126. Radom–Starachowice: Radomskie Towarzystwo Naukowe.
Brzostek, Błażej. 2006b. „Ludzie z ulicy. Życie codzienne w Warszawie (1956–1970).” W Socjalizm w życiu powszednim: dyktatura a społeczeństwo w NRD i PRL, red. S. Kott, M. Kula i T. Lindenberger, 129–141. Warszawa: Trio.
Dodziuk-Lityńska, Anna, i Danuta Markowska. 1975. Współczesna rodzina w Polsce. Warszawa: Książka i Wiedza.
Gawin, Magda. 2000. „Planowanie rodziny – hasła i rzeczywistość.” W Równe prawa i nierówne szanse. Kobiety w Polsce międzywojennej, red. A. Szwarc i A. Żarnowska, 221–239. Warszawa: DiG.
Gołębiowski, Bronisław, Mieczysław Grad i Franciszek Jakubczak. 1983. Pamiętniki Polaków 1918–1978. Antologia pamiętnikarstwa polskiego. Ludowa i socjalistyczna 1948–1978. T. 3 z Pamiętniki Polaków 1918–1978. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Grabowska, Magdalena. 2018. Zerwana genealogia: działalność społeczna i polityczna kobiet po 1945 roku a współczesny polski ruch kobiecy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Harris, Alana. 2018. The schism of ’68: catholicism, contraception and ‘Humanae Vitae’ in Europe, 1945–1975. Cham: Palgrave.
Harsch, Donna. 2007. Revenge of the Domestic: Women, the Family, and Communism in the German Democratic Republic. Princeton: Princeton University Press.
Ignaciuk, Agata. 2016. „Reproductive policies and women’s birth control practices in state-socialist Poland (1960s–1980s).” W „Wenn die Chemie stimmt”. Gender relations and birthcontrol in the age of the „pill”, red. L. Niethammer i S. Satjuko, 271–294. Göttingen: Wallstein.
Jaka jesteś, rodzino?. 1965. Wybór i opracowanie M. Parzyńska i I. Tarłowska, komentarz A. Kłoskowska. Warszawa: Iskry. Pierwodruk 1963.
Jakubczak, Franciszek. 1972. „Metodologiczne problemy użytkowania dokumentów pamiętnikarskich w badaniach nad kulturą współczesną.” W Ruch pamiętnikarski i przemiany polskiej kultury, red. B. Gołębiowski, J. Kossak i K. Krzemień, 84–108. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Jarosz, Dariusz. 2000. „Kobiety a praca zawodowa w Polsce w latach 1944–1956 (główne problemy w świetle nowych badań źródłowych).” W Kobieta i praca: wiek XIX i XX: zbiór studiów, red. A. Żarnowska i A. Szwarc, 217–241. Warszawa: DiG.
Kałwa, Dobrochna. 2009. „Between emancipation and traditionalism: the situation of women and the gender order in Poland after 1945.” W Social care under state socialism (1945–1989): ambitions, ambiguities, and mismanagement, red. S. Hering, 175–187. Opladen–Framington Hills, MI: Barbara Budrich Publishers.
Klich-Kluczewska, Barbara. 2004. „Droga do małżeństwa w powojennym Krakowie.” W Kobieta i małżeństwo: społeczno-kulturowe aspekty seksualności. Wiek XIX i XX: zbiór studiów, red. A. Żarnowska i A. Szwarc, 263–284. Warszawa: DiG.
Klich-Kluczewska, Barbara. 2005a. „Przez dziurkę od klucza. Historia życia prywatnego z perspektywy źródeł publicznych.” W Rodzina, prywatność, intymność: dzieje rodziny polskiej w kontekście europejskim: [Sympozjum na XVII Powszechnym Zjeździe Historyków Polskich, Kraków, 15–18 września 2004], red. D. Kałwa, A. Walaszek i A. Żarnowska, 173–181. Warszawa: DiG.
Klich-Kluczewska, Barbara. 2005b. Przez dziurkę od klucza: życie prywatne w Krakowie (1945–1989). Warszawa: Trio.
Klich-Kluczewska, Barbara. 2015. Rodzina, tabu i komunizm w Polsce: 1956–1989. Kraków: Wydawnictwo Libron.
Klimek, Agata. 2015. Problemy i dylematy małżeńskie w świetle wybranych wypowiedzi konkursowych z lat 60. XX wieku. Praca magisterska, maszynopis w Instytucie Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Klimek, Agata. 2017. „Aktywizacja zawodowa kobiet w pierwszych dekadach PRL. Analiza zagadnienia w świetle wybranych wypowiedzi konkursowych z lat 60. XX wieku.” Prace Historyczne 144 (4): 811–832.
Kosiński, Krzysztof. 2006. Oficjalne i prywatne życie młodzieży w czasach PRL. Warszawa: Rosner & Wspólnicy.
Kościańska, Agnieszka. 2014. Płeć, przyjemność i przemoc: kształtowanie wiedzy eksperckiej o seksualności w Polsce. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Kraft, Claudia. 2005. „Państwo wobec rodziny – polityka państw europejskich w XIX i XX wieku – Polska na tle europejskim.” W Rodzina, prywatność, intymność: dzieje rodziny polskiej w kontekście europejskim: [Sympozjum na XVII Powszechnym Zjeździe Historyków Polskich, Kraków, 15–18 września 2004], red. D. Kałwa, A. Walaszek i A. Żarnowska, 141–158. Warszawa: DiG.
Lišková, Kateřina. 2018. Sexual liberation, socialist style: communist Czechoslovakia and the science of desire, 1945–1989. New York: Cambridge University Press.
Łobodzińska, Barbara. 1974. Rodzina w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Interpress.
Łojek, Jerzy, Jerzy Myśliński i Wiesław Władyka. 1988. Dzieje prasy polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Interpress.
McLellan, Josie. 2011. Love in the time of communism: intimacy and sexuality in the GDR. Cambridge–New York: Cambridge University Press.
Mędrzecki, Włodzimierz. 2000. „Kobieta w rodzinie i społeczności wiejskiej w Polsce w okresie międzywojennym.” W Równe prawa i nierówne szanse. Kobiety w Polsce międzywojennej, red. A. Szwarc i A. Żarnowska, 171–188. Warszawa: DiG.
Miesiąc mojego życia: wybór pamiętników z konkursu Polskiego Radia i Tygodnika Kulturalnego. 1964. Red. J. Chałasiński, E. Jagiełło-Łysiowa i L. Sobierajski, wstęp J. Chałasiński. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Młodzi po ślubie. 1966. Wybór i opracowanie M. Parzyńska i J. Horodecka. Warszawa: Iskry.
Nas dwoje: konkurs Spodka. 1965. Opracowanie i wstęp J. Hennelowa, posłowie M. Skwarnicki. Kraków: Znak.
Okólski, Marek. 1983. „Abortion and contraception in Poland.” Studies in Family Planning 14 (11): 263–274.
Penn, Shana, i Jill Massino, red. 2009. Gender politics and everyday life in state socialist eastern and central Europe. New York: Palgrave Macmillan.
Prost, Antoine, i Gérard Vincent, red. 2000. Historia życia prywatnego. Od I wojny światowej do naszych czasów. Przeł. Teresa Kulak. T. 5 z Historia życia prywatnego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Pierwodruk 1991.
Renz, Regina. 2004. „Wzorce społeczno-obyczajowe a realia współżycia kobiet i mężczyzn w międzywojennym środowisku prowincjonalnym (w świetle dokumentów kościelnych).” W Kobieta i małżeństwo: społeczno-kulturowe aspekty seksualności. Wiek XIX i XX: zbiór studiów, red. A. Żarnowska i A. Szwarc, 329–340. Warszawa: DiG.
Rosset, Edward. 1986. Rozwody. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne.
Rudnicki, Bogdan. 2006. „Przemoc w myśli pedagogicznej XIX wieku.” Podlaskie Zeszyty Pedagogiczne 13/14: 59–67.
Sierakowska, Katarzyna. 1997. „Matka i dziecko w życiu codziennym rodziny inteligenckiej w Polsce międzywojennej – wzorce stare i nowe.” W Kobieta i kultura życia codziennego: wiek XIX i XX, red. A. Szwarc i A. Żarnowska, 103–114. Warszawa: DiG.
Sierakowska, Katarzyna i Anna Żarnowska. 2005. „Stare i nowe wzorce i obyczaje rodziny inteligenckiej w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej.” W Rodzina, prywatność, intymność: dzieje rodziny polskiej w kontekście europejskim: [Sympozjum na XVII Powszechnym Zjeździe Historyków Polskich, Kraków, 15–18 września 2004], red. D. Kałwa, A. Walaszek i A. Żarnowska, 79–104. Warszawa: DiG.
Sołoma, Luba. 1997. Metody i techniki badań socjologicznych: wybrane zagadnienia. Olsztyn: Wyższa Szkoła Pedagogiczna. Pierwodruk 1995.
Stańczak-Wiślicz, Katarzyna i Piotr Perkowski. 2012. „Zmiany w gospodarstwie domowym okresu PRL.” W Kobieta w gospodarstwie domowym: ziemie polskie na tle porównawczym, red. K. Sierakowska, G. Wyder, 311–346. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Szacka, Barbara. 2003. Wprowadzenie do socjologii. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Szpakowska, Małgorzata. 2003. Chcieć i mieć: samowiedza obyczajowa w Polsce czasu przemian. Warszawa: Wydawnictwo WAB.
Tygodnik Kulturalny. 1962. 1; 43.
Tygodnik Powszechny. 1961. 36.
Tygodnik Powszechny. 1962. 5; 38.
Tyszka, Zbigniew. 1982. Rodziny współczesne w Polsce. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych.
Tyszka, Zbigniew. 2003. Rodzina we współczesnym świecie. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM. Pierwodruk 2002.
Wincławski, Włodzimierz. 1998. „Józef Chałasiński.” W Encyklopedia socjologii. T. 1, red. pod przewodnictwem W. Kwaśniewicza, 73–76. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Wylegała, Anna. 2017. „O perspektywach badania chłopskiego doświadczenia reformy rolnej z warsztatu badawczego.” Rocznik Antropologii Historii VII (10): 273–305.
Żarnowski, Janusz. 2005. „Rodzina w czasach cywilizacyjnego przyspieszenia: Europa i Polska 1918–1989.” W Rodzina, prywatność, intymność: dzieje rodziny polskiej w kontekście europejskim: [Sympozjum na XVII Powszechnym Zjeździe Historyków Polskich, Kraków, 15–18 września 2004], red. D. Kałwa, A. Walaszek i A. Żarnowska, 37–58. Warszawa: DiG.
Życie Warszawy. 1962. 24.
Życie Warszawy. 1964. 93.
