ISSN 2084–1418
Wersją pierwotną czasopisma jest wersja papierowa
2018, Nr (11), Kulturowa historia wiedzy
Piotr Filipkowski
Stocznia – transformacja – historie mówione. Albo o sensotwórczej mocy (gdyńskich) statków
Pobierz wersję elektroniczną
Słowa kluczowe: przemysł stoczniowy, transformacja, praca, poczucie sensu, historia mówiona, analiza biograficzna
Abstrakt: Artykuł dotyczy pewnego szczególnego doświadczenia pracy w polskim przemyśle stoczniowym, który przeszedł proces radykalnej zmiany w ostatnich latach – będącej częścią lokalnych i globalnych transformacji gospodarczych, społecznych i, tutaj szczególnie istotnych, kulturowych. Analizując wywiady biograficzne z gdyńskimi stoczniowcami oraz sięgając do historycznych materiałów wizualnych (fotografii, filmów wideo), pokazuję rozpad szczególnego etosu stoczniowej roboty. Etosu zbudowanego, z jednej strony, na poczuciu uczestnictwa w rozbudowanym, skomplikowanym spektaklu społecznym, którego głównym aktorem jest - wyobrażony i rzeczywisty - statek ( ta "największa rzecz ruchoma zbudowana przez człowieka"). Z drugiej - na dumie z wykonywania wyjątkowego, kunsztownego rzemiosła. Ta antropologiczna analiza doświadczenia pracy nie unika konfrontacji z „socjalistyczną propagandą”, niezwykle potężną w tym polu, ani z uczestnictwem w „karnawale Solidarności”, jakie było udziałem większości rozmówców. Oba historyczne konteksty – pozornie sprzeczne – nie osłabiają, lecz wzmacniają poczucie sensu stoczniowej pracy (i życia). Najbardziej wzmacnia je jednak, retrospektywnie, biograficzne doświadczenie radykalnej dekompozycji tego sensu, do jakiej doszło w ostatnich latach – choć w gdyńskich dokach nadal buduje się statki i nowoczesne morskie konstrukcje.
Informacje o autorze:
PIOTR FILIPKOWSKI – socjolog, badacz historii mówionej, adiunkt w Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk. E-mail: pfilipkowski@ifispan.waw.pl. ORCID 0000-0001-8258-8167.
Prace cytowane Rozwiń
Domecka, Markieta, i Adam Mrozowicki. 2008. „Robotnicy i ludzie biznesu. Wzory karier zawodowych a zmiana społeczna w Polsce”. Przegląd Socjologii Jakościowej 1/4: 136–155. Strona internetowa. Dostęp [8.02.2019]. http://www.qualitativesociologyreview.org/PL/Volume6/PSJ_4_1_Domecka_Mrozowicki.pdf.
Filipkowski, Piotr. 2018. „Historia mówiona jako hermeneutyka losu. Doświadczenie przedtekstowe.” Teksty Drugie 1: 40-60
Gospodarczyk, Hanna, i Aleksandra Leyk. 2012. „Prywatyzacja w perspektywie biograficznej. Człowiek zakorzeniony, człowiek plastyczny, człowiek stłamszony.” Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica 41: 237–256.
Jastrząb, Mariusz, i Joanna Wawrzyniak. 2017. „On Two Modernities of the Polish Automotive Industry: The Case of Fabryka Samochodów Osobowych and Its Staff (1948–2011).” Acta Poloniae Historica 115: 37–69. Strona internetowa. Dostęp [8.02.2019]. http://www.aph-ihpan.edu.pl/images/APH115/02_Jastrzab.pdf.
Kałwa, Dobrochna. 2010. „Historia mówiona w krajach postkomunistycznych. Rekonesans.” Kultura i Historia 18. Strona internetowa. Dostęp [14.12.2018]. http://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/archives/1887.
Kaźmierska, Kaja. 2016. „Proces transformacji w doświadczeniach biograficznych.” Przegląd Socjologii Jakościowej 2/12: 6–17. Strona internetowa. Dostęp [8.02.2019]. http://www.qualitativesociologyreview.org/PL/Volume34/PSJ_12_2.pdf.
Kierzkowski, Michał. 2014. „Historia mówiona – próba definicji pojęcia.” Wrocławski Rocznik Historii Mówionej 4: 5–20. Strona internetowa. Dostęp [8.09.2019]. https://wrhm.pl/wrhm/article/view/64/49.
Kołodziej, Andrzej. 2010. Gdyńscy komunardzi. Warszawa: Presspublika.
Kurkowska-Budzan, Marta. 2003. Historia zwykłych ludzi. Współczesna angielska historiografia dziejów społecznych. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze “Historia Iagellonica”.
Mikołajewska-Zając, Karolina, i Joanna Wawrzyniak. 2016. „Nostalgia jako narzędzie krytyki transformacji. Mit dobrego właściciela w opowieściach pracowników fabrycznych.” Przegląd Socjologii Jakościowej 2/12: 36–54. Strona internetowa. Dostęp [8.02.2019]. http://www.qualitativesociologyreview.org/PL/Volume34/PSJ_12_2_Mikolajewska-Zajac_Wawrzyniak.pdf.
Mrozowicki, Adam. 2011. Coping with Social Change. Leuven: Leuven University Press.
Portelli, Alessandro. 2018. „Co stanowi o odmienności historii mówionej.” Wrocławski Rocznik Historii Mówionej numer specjalny: 23–38. Strona internetowa. Dostęp [8.02.2019]. https://wrhm.pl/wrhm/article/view/213/131
Rapport, Nigel. 2018. „Natura ludzka: założenie i nadzieja antropologii.” Teksty Drugie 1: 201–221.
Schechner, Richard. 2013. Perfomance Studies. An Introduction. Abingdon: Routledge.
Sennett, Richard. 2008. The Craftsman. New Haven & London: Yale University Press (wyd. polskie: 2010. Etyka dobrej roboty, przeł. J. Dzierzgowski. Warszawa: Wydawnictwo Muza).
Thompson, Paul i Joanna, Bornat. 2017. The Voice of the Past: Oral History, New York: Oxford University Press.