2018, Nr (11), Kulturowa historia wiedzy

---

Anna Kurpiel
Powielając własne błędy czy ucząc się od siebie? O związkach historii mówionej z antropologią kulturową oraz potrzebie silnej tożsamości

Pobierz wersję elektroniczną

Słowa kluczowe: historia, historia mówiona, antropologia, metody badawcze, tożsamość dyscyplin naukowych

Abstrakt:
Historia mówiona, pozbawiona w Polsce własnej tożsamości osobnej dyscypliny akademickiej, uważana jest za pomost łączący antropologię i historię, zaś antropologowie i historycy zajmujący się historią mówioną niekiedy patrzą na siebie wrogo, niekiedy zaś obserwują z uwagą i próbują naśladować. Artykuł jest rozszerzoną wersją referatu wygłoszonego podczas sesji Historia mówiona – etnografia – antropologia kulturowa (konferencja PTL, Wrocław 2016). Autorka, odwołując się do własnego doświadczenia etnologa zajmującego się od lat historią mówioną, porusza i wypunktowuje szereg zagadnień będących lekcją lub pułapką wynikającą z trudnej relacji pomiędzy etnologią a historią i historią mówioną (m.in. powrót w teren, rozleniwienie metodologiczne, etyczna refleksja czy „pułapka pozytywnego bohatera”). Podsumowaniem artykułu jest próba refleksji nad istotą tożsamości historii mówionej jako osobnej dyscypliny akademickiej, zdaniem autorki opierającej się na trzech filarach: oralności, zwrocie ku człowiekowi i rozumiejącym poznaniu.

Informacje o autorze:
ANNA KURPIEL - etnolog, antropolog kulturowy, adiunkt w katedrze Nauk Społecznych Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. Willy’ego Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego. E-mail: kurpiel@wbz.uni.wroc.pl. ORCID 0000-0001-8919-4347.

Prace cytowane Rozwiń

Assmann, Aleida. 2011. Cultural memory and western civilization: functions, media, archives. Cambridge: Cambridge University Press. Augé, Marc. 2010. Nie-miejsca. Wprowadzenie do antropologii hipernowoczesności. Przeł. R. Chymkowski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Bartmiński, Jerzy. 2014. „Historia mówiona – interdyscyplinarna i wieloaspektowa.” W Historia mówiona w świetle nauk humanistycznych i społecznych, 10–23. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Benedyktowicz, Zbigniew. 2016. Elementarz tożsamości: antropologia współczesności – antropologia kontekstowa. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne. Brocki, Marcin. 2008. Antropologia. Literatura – dialog – przekład. Wrocław: Wydawnictwo Katedry Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Wrocławskiego. Czaja, Dariusz. 2004. Sygnatura i fragment: narracje antropologiczne. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Czaja, Dariusz. 2014. Kwintesencje: pasaże barokowe. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne. Dąbrowski, Roch, red. 2008. Historia mówiona: elementarz. Tekst i oprac. M. Kurkowska-Budzan et al. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury: Artefakty. Domańska, Ewa. 2006. Historie niekonwencjonalne: refleksja o przeszłości w nowej humanistyce. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie. Engelking, Barbara. 1994. Zagłada i pamięć: doświadczenie Holocaustu i jego konsekwencje opisane na podstawie relacji autobiograficznych. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN. Fereński, Piotr Jakub et al. 2017. Historia polskiego kulturoznawstwa. Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe Katedra. Filipkowski, Piotr. 2015. „Historia mówiona jako historia faktyczna, czyli jak ‘odantropologizować’ opowieści o przeszłości.” Rocznik Antropologii Historii 1 (8): 91–108. Kałwa, Dobrochna. 2010. „Historia mówiona w krajach postkomunistycznych. Rekonesans.” Kultura i historia 18. Strona www: http://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/archives/1887. [Dostęp 10.01.2018]. Kaniowska, Katarzyna. 2016. Jakiej antropologii potrzebuje dziś Europa? Referat wygłoszony na sesji plenarnej konferencji PTL 22 września 2016 r. [Maszynopis w posiadaniu autorki]. Kaufmann, Jean-Claude. 2004. Ego: socjologia jednostki. Przeł. K. Wakar. Warszawa: Oficyna Naukowa. Kaufmann, Jean-Claude. 2013. Kiedy „Ja” jest innym: dlaczego i jak coś się w nas zmienia. Przeł. A. Kapciak. Warszawa: Oficyna Naukowa. Kaźmierska, Kaja. 2012. „Wstęp.” W Metoda biograficzna w socjologii: antologia tekstów, red. K. Kaźmierska, 9–14. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”. Kierzkowski, Michał. 2014. „Historia mówiona – próba definicji pojęcia.” Wrocławski Rocznik Historii Mówionej 4: 5–20. Korczak, Janusz. 2013. „Nędza Warszawy.” W Antologia polskiego reportażu XX wieku. T. 1/2, red. M. Szczygieł, 23–40. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne. Kudela-Świątek, Wiktoria. 2013. Odpamiętane. O historii mówionej na przykładzie narracji kazachstańskich Polaków o represjach na tle narodowościowym i religijnym. Kraków: Znak. Kundera, Milan. 2015. Sztuka powieści: esej. Przeł. M. Bieńczyk. Warszawa: Grupa Wydawnicza Foksal. Kurkowska-Budzan, Marta. 2011. „Informator, świadek historii, narrator – kilka wątków epistemologicznych i etycznych oral history.” Wrocławski Rocznik Historii Mówionej 1: 9–34. Mokrzan. Michał. 2010. Tropy, figury, perswazje: retoryka a poznanie w antropologii. Wrocław: Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych Uniwersytetu Wrocławskiego. Katedra Etnologii i Antropologii Kulturowej. Nestorowicz, Piotr. 2016. Każdy został człowiekiem. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne. Niebrzegowska-Barmińska, Stanisława. 2007. Wzorce tekstów ustnych w perspektywie etnolingwistycznej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Niebrzegowska-Bartmińska, Stanisława et al., red. 2014. Historia mówiona w świetle nauk humanistycznych i społecznych. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Nowicka, Ewa. 2005. „Przyjaźń jako narzędzie pracy antropologa. Wątpliwości etyczne.” W Etyczne aspekty badań społecznych, red. K. Zamiara, 191–210. T 24 z Człowiek i społeczeństwo. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM. Pałka, Jarosław, i Karolina Żłobecka. 2015. „W poczuciu niezasłużonej infamii – wstępne wyniki projektu dotyczącego żołnierzy ludowego Wojska Polskiego.” Wrocławski Rocznik Historii Mówionej 5: 77–90. Plessner, Helmuth. 1989. „Spojrzeć innymi oczami.” W Fenomenologia i socjologia, red. Z. Krasnodębski, 217–234. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Ratkowska-Widlarz, Lucyna. 2011. „Narracje (relacje świadków) w warsztacie antropologa kultury. Pamięć i antropologia.” Wrocławski Rocznik Historii Mówionej 1 (1): 35–56. Robotycki, Czesław. 1992. Etnografia wobec kultury współczesnej. Kraków: UJ. Robotycki, Czesław. 1998. Nie wszystko jest oczywiste. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Thomson, Paul. 2009. The Voice of the Past. Oxford: Oxford University Press. Thomson, Paul, 2010. „Głos przeszłości. Historia mówiona.” W Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki, red. E. Domańska, 281–293. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie. Tokarska-Bakir, Joanna. 2004. Rzeczy mgliste. Eseje i studia. Sejny: „Pogranicze”. Tokarska-Bakir, Joanna. 2014. „Historia i antropologia: trudne sąsiedztwo.” W Historia – dziś: teoretyczne problemy wiedzy o przeszłości, red. E. Domańska, R. Stobiecki, T. Wiślicz, 265–281. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas. Weltzer, Herald. 2009. „»Dziadek nie był faszystą«. Narodowy socjalizm i Holokaust w pamięci rodzinnej.” W Pamięć zbiorowa i kulturowa: współczesna perspektywa niemiecka, red. M. Saryusz-Wolska, 351–410. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas. Zawistowicz-Adamska, Kazimiera. 1948. Społeczność wiejska. Doświadczenia i rozważania z badań terenowych w Zaborowie. Łódź: Polski Instytut Służby Społecznej.