ISSN 2084–1418
Wersją pierwotną czasopisma jest wersja papierowa
2018, Nr (11), Kulturowa historia wiedzy
Ada Arendt
Pigułki na nieczytanie. Dwugłos autorsko-czytelniczy w kalendarzu na 1696 rok
Pobierz wersję elektroniczną
Słowa kluczowe: Kalendarze, piśmienność, kultura staropolska, konstrukcja i dystrybucja wiedzy
Abstrakt: Staropolskie kalendarze są dokumentami procesu „wychodzenia na światło dzienne pewnych rodzajów popularnej lub praktycznej wiedzy i ich legitymizacji przez określone establishmenty akademickie” (Burke 2016, 26-27), a ich autorzy, mediując między różnymi poziomami wiedzy, pełnili rolę animatorów staropolskiej wspólnoty tekstowej. Wytwarzane przez nich teksty były bowiem starannie dostosowane do światopoglądu czytelnika, przede wszystkim form jego racjonalności i piśmienności, a ta, jak przypomina David R. Olson, ma zawsze charakter społeczny, pisząc i czytając uczestniczy się bowiem w grupie czytelników, których łączy pewien sposób czytania i interpretowania określonego korpusu tekstów (Olson, 2010, 396). Na przykładzie kalendarza na 1696 rok, w którym zachowały się notatki czytelnicze dokumentujące proces ekspresyjnej, aktywnej lektury, rekonstruuję dynamikę staropolskiej wspólnoty autorsko-czytelniczej i udowadniam, że była ona osadzona jednocześnie w potocznym dyskursie oralnym, wiedzy akademickiej oraz praktycznej wiedzy lokalnej.
Informacje o autorze:
ADA ARENDT – kulturoznawca, historyk kultury; wykładowca w Instytucie Kultury Polskiej UW. E-mail: ada.arendt@uw.edu.pl. ORCID:0000-0001-7149-0156.
Prace cytowane Rozwiń
Bieniarzówna, Janina. 1972. „Handel książką w drugiej połowie XVII wieku.” Rocznik Biblioteki Narodowej 8: 175–195.
Bucholc, Marta. 2016. Piąty wymiar. Kulturowa socjologia wiedzy Norberta Eliasa. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Burke, Peter. 2016. Społeczna historia wiedzy. Przeł. A. Kunicka. Warszawa: Aletheia.
Camerarius, Joachim. 1552. Arithmologia Īthikī: Cvm Conversatione Latina: In Hoc Libello Continentur numeris comprehensæ indicationes uariæ, de quibus animus instrui poterit multiplici cognitione, in primis prudentiæ & honestatis præceptis / Itaque titulum fecit autor, Ioachimus Camerarius Pabepergen. arithmologia īthikī; Accesservnt Exempla Diuersa exercitij Rhetorici, id est, oratione perspicua enunciandi cogitationes prudentiæ & doctrinæ. Lipsiae.
Elias, Norbert. 1982. Scientific Establishments and Hierarchies. Dordrecht: D. Reidel.
Elias, Norbert. 2017. Esej o czasie. Przeł. A. Łobożewicz. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Głowiński, Michał. 1957. „Świadectwa i style odbioru.” Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja 3 (21): 25.
Jones, Matthew L. 1996. The Good Life in the Scientific Revolution. Descartes, Pascal, Leibniz, and the Cultivation of Virtue. Chicago: University of Chicago Press.
Heller, Michał. 1992. Filozofia świata. Kraków:Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
Kircher, Athanasius. 1665. Arithmologia. Romae.
Kochanowski, Jan Karol. 1899–1900. Dzieje Akademii Zamojskiej (1594–1784). Kraków: Druk W.L. Anczyca i Spółki.
Krzyżanowski, Julian, i Kazimiera Żukowska-Billip. 1960. Dawna facecja polska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, poz. 787, 810, 591, 694, 499, 169, 606, 539, 660, 659, 322, 373, 538, 671 oraz 542, 543, 602, 280, 428, 489, 432.
Ormiński, Tomasz. 1695. Hmerologeion albo Polski i Ruski Kalendarz, Świąt Rocznych i Biegów Niebieskich […]. Kraków: Drukarnia Franciszka Cezarego, wg egzemplarza Biblioteki Jagiellońskiej BJ St. Dr. 6674 Czasop.
Olson, David R. 2010. Papierowy świat. Pojęciowe i poznawcze implikacje pisania i czytania. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Prejs, Marek. 2009. Oralność i mnemonika. Późny barok w kulturze polskiej. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Stock, Brian. 1997. Listening for the Text: On the Uses of the Past. Baltimore: University of Pennsylvania Press.
Stoksik, Janina. 2013. Geometrzy małopolscy do końca XVIII wieku. Kraków: Archiwum Narodowe.
Śnieżko, Dariusz. 2004. Kronika wszystkiego świata Marcina Bielskiego. Pogranicze dyskursów. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Witusik, Adam Andrzej. 1979. „Tomasz Franciszek Ormiński.” W Polski słownik biograficzny XXIV: 248.
Żurkowa, Renata. 1974. „Miejsce literatury historyczno-politycznej w księgozbiorach mieszczan krakowskich XVII w.” Rocznik Biblioteki PAN w Krakowie 20: 75.