ISSN 2084–1418
Wersją pierwotną czasopisma jest wersja papierowa
2018, Nr (11), Kulturowa historia wiedzy
Jan Pomorski
Abrazja i sedymentacja w roli historycznych metafor fundamentalnych. Krzysztof Pomian jako kultura poznająca
Pobierz wersję elektroniczną
Słowa kluczowe: Krzysztof Pomian, metafory fundamentalne myślenia historycznego, abrazja, sedymentacja
Abstrakt: W artykule poddaje się analizie "kulturę poznającą" Krzysztofa Pomiana, uznanego polskiego (i europejskiego zarazem) historyka, filozofa i antropologa kultury. Dzięki Pomianowi rozpoznaliśmy dwie fundamentalne metafory naszego myślenia historycznego: abrazję i sedymentację. Myślenie o przeszłości w kategoriach abrazji jest tożsame z przekonaniem, że Historia nie działa w teraźniejszości – jest tylko zbiorem martwych faktów z przeszłości. Przeciwnie, gdy myślimy o przeszłości używając metafory sedymentacji – Historia jest żywa, pracuje w Teraźniejszości, zmieniając nasz świat. Pomian zastosował ten dwuwariantowy model historycznego myślenia w swoich głównych badaniach historiograficznych, szczególnie w „Porządku czasu” i w „Historia. Nauka wobec pamięci”.
Informacje o autorze:
JAN POMORSKI – metodolog historii i filozof humanistyki; profesor zwyczajny w Instytucie Historii UMCS w Lublinie. E-mail: jan.pomorski@poczta.umcs.lublin.pl. ORCID 0000-0001-5667-0917.
Prace cytowane Rozwiń
Andreski, Stanisław. 2002. Czarnoksięstwo w naukach społecznych. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Archer, Margaret S. 2013. Człowieczeństwo. Problem sprawstwa. Kraków: Zakład Wydawniczy „NOMOS”.Archer, Margaret, Roy Bhaskar, Andrew Collier, Tony Lawson, Alan Norrie, red. 1998. Critical Realism. Essential Readings. London–New York: Routledge.
Kmita, Jerzy. 1977. „Czarnoksięstwo humanistów a osobliwość życia umysłowego Sarmatów.” Nurt 9 [wkładka nienumerowana] (przedruk: Kmita, Jerzy. 2015. Czarnoksięstwa humanistów. Dzieła wybrane, 99–104. T. XVI. Poznań: Oficyna Wydawnicza Epigram, Fundacja Instytut im. Jerzego Kmity.
Koselleck, Reinhart. 2012. Semantyka historyczna. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Lovejoy, Arthur O. 2009. Wieki łańcuch bytu. Studium historii pewnej idei. Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz/terytoria.
Michalski, Krzysztof, red. 1990. Europa i co z tego wynika. Warszawa.
Pomian, Krzysztof. 1968. Przeszłość jako przedmiot wiary. Historia i filozofia w myśli średniowiecza. Warszawa: PWN.
Pomian, Krzysztof. 1992a. Przeszłość jako przedmiot wiedzy. Warszawa: Fundacja ALETHEIA.
Pomian, Krzysztof. 1992b. Europa i jej narody. Warszawa: PIW.
Pomian, Krzysztof. 2001. Zbieracze i osobliwości. Paryż–Wenecja: XVI–XVIII wiek. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Pomian, Krzysztof. 2002. Oblicza dwudziestego wieku. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Pomian, Krzysztof. 2003. „Lectio doctoris.” W Krzysztof Pomian – doktor honoris causa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 21–28. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Pomian, Krzysztof. 2006. Historia. Nauka wobec pamięci. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Pomian, Krzysztof. 2014. Porządek czasu. Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria.
Pomian, Krzysztof. 2015. „Twierdza-Europa, Front Narodowy i PiS. Z Krzysztofem Pomianem rozmawia Jarosław Kuisz.” Strona internetowa Kultury Liberalnej. Dostęp [15.06.2018]. https://kulturaliberalna.pl/2015/12/15/twierdza-europa-front-narodowy-i-pis/.
Pomian, Krzysztof. 2016a. „Prof. Krzysztof Pomian: Ta władza to pałka, która musi walnąć, czyli co z tym PiS-em?” Strona internetowa Gazety Wyborczej. Dostęp [15.06.2018]. http://wyborcza.pl/magazyn/1,124059,20143955,prof-krzysztof-pomian-ta-wladza-to-palka-ktora-musi-walnac.html.
Pomian, Krzysztof. 2016b. „Wydział Filozofii i Socjologii, 1952–1968. Historia subiektywna.” W Wśród ludzi, rzeczy i znaków. Krzysztofowi Pomianowi w darze, red. A. Kołakowski, A. Mencwel, J. Migasiński, P. Rodak, M. Szpakowska, 43–55. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Pomorski, Jan. 1998. „Historiografia jako autorefleksja kultury poznającej.” W Świat historii. Prace z metodologii historii i historii historiografii dedykowane Jerzemu Topolskiemu z okazji siedemdziesięciolecia urodzin, red. W. Wrzosek, 375–379. Poznań: Instytut Historii UAM.
Pomorski, Jan. 2017a. „Historiografia jako autorefleksja kultury poznającej.” W J. Pomorski, Spoglądając w przeszłość… Studia i szkice metahistoryczne, 311–316. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Pomorski, Jan. 2017b. „O dwu poziomach niewspółmierności ontologicznej teorii uniwersalnych.” W J. Pomorski. Spoglądając w przeszłość… Studia i szkice metahistoryczne, 281–292. Lublin: Wydawnictwo UMCS. Pierwodruk 1986.
Snyder, Timothy. 2017. O tyranii. Dwadzieścia lekcji z dwudziestego wieku. Kraków: Wydawnictwo ZNAK HORYZONT.
Wrzosek, Wojciech. 1995. Historia, kultura, metafora. Powstanie nieklasycznej historiografii. Wrocław: FNP.
