2016, Nr (9), Dziedzictwo kulturowe

---

Krzysztof Gajewski
Z poetyki listu chłopskiego do władzy. Od stalinizmu do małej stabilizacji

Pobierz wersję elektroniczną

Słowa kluczowe: epistolografia, oralność, komunizm, stalinizm, kolektywizacja, „mała stabilizacja”

Abstrakt:
W ostatnich latach wzrosło zainteresowanie badaniami poetyki listów z różnych historycznych okresów. List jako gatunek mowy stał się przedmiotem licznych publikacji poświęconych tzw. ego-dokumentom. Termin ‘gatunek mowy’ został zaadaptowany dla potrzeb artykułu z teorii Michaiła Bachtina. Zgodnie z wykładnią tego uczonego tożsamość danego gatunku mowy konstytuują trzy elementy. Są nimi: styl, kompozycja oraz treść. Inspiracją dla zastosowanej w artykule metody analizy listów chłopskich do władzy była również narratologia Władimira Proppa. Autor przedstawia wyniki badań 84 listów polskich chłopów napisanych w latach pięćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku. W pierwszym okresie powstają listy o treści zdominowanej przez kwestie podziału ziemi rolnej oraz problem kolektywizacji, która prowadzona pod hasłem tworzenia spółdzielni, narzucana była w bardzo odrażający i nierzadko brutalny sposób. Listy z lat siedemdziesiątych cechują się bardziej optymistycznym nastrojem, choć nadal są pełne problemów codziennych. Analiza stylistyczna listów wykazała silny wpływ stylu ustnego na ich konstrukcję, czego świadectwem są liczne oralne residua. Z kolei kompozycja listów wskazuje, że są one hybrydami łączącymi zarówno elementy pism oficjalnych, jak i kolokwialnych narracji ustnych.

Informacje o autorze:
KRZYSZTOF GAJEWSKI – literaturoznawca, filozof, adiunkt w Instytutcie Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. E-mail: krzysztofgajewski[at]gmail.com

Prace cytowane Rozwiń

Bachtin Michał. 1986. Problem gatunków mowy. W idem, Estetyka twórczości słownej. Przeł. Danuta Ulicka. Wydawnictwo PIW. Warszawa.
Cysewski Kazimierz. 1997. Teoretyczne i metodologiczne problemy badań nad epistolografią. Pamiętnik Literacki 1(89). 95−110.
Eco Umberto. 1994. Lector in fabula: współdziałanie w interpretacji tekstów narracyjnych. Przeł. Piotr Salwa. Państwowy Instytut Wydawniczy. Warszawa.
Goody Jack. 2012. Mit, rytuał, oralność. Przeł. Olga Kaczmarek. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Jarosz Dariusz. 1992. „Fakty, które podajecie, są niedopuszczalne”. Supliki chłopskie z czasów kolektywizacji. Regiony 1 (65). 2−137.
Jarosz Dariusz. 1992. „Fakty były jasne i wrogie naszej rzeczywistości". Regiony 2(66). 54−104.
Jarosz Dariusz. 1998. Chłopi na Ziemiach im Obiecywanych (1944−1948). Regiony 1−3(88/90). 108−137.
Jarosz Dariusz. 1997. Chłopi, religia, stalinizm. Regiony 1(84). 89−126.
Literatura i komunikacja. Od listu do powieści biograficznej. Red. Artur Blaim, Zbigniew Maciejewski. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Lublin. 1998.
Maciejewski Janusz. 2000. List jako forma literacka. W Sztuka pisania. O liście polskim w wieku XIX. Red. Jolanta Sztachelska, Elżbieta Dąbrowicz. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Ong Walter Jackson. 2011. Oralność i piśmienność. Słowo poddane technologii. Przeł. Józef Japola. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Lord Albert. 2010. Pieśniarz i jego opowieść. Przeł. Paweł Majewski. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Polski list romantyczny. Red. Zbigniew Suchodolski. Wydawnictwo Literackie. Kraków. 1997.
Propp Władimir. 2011. Morfologia bajki magicznej. Przeł. Paweł Rojek. Zakład Wydawniczy „Nomos". Kraków.
Skwarczyńska Stefania. 1937. Teoria listu. Wydawnictwo Towarzystwo Naukowe. Lwów.
Szulakiewicz Władysława. 2013. Ego-dokumenty i ich znaczenie w badaniach naukowych. Przegląd Badań Edukacyjnych 1(16). 65−84.
Wolny Maja, 1998. List motywacyjny jako nowy gatunek językowy. Poradnik Językowy 4/5(553/554). 1−11.
Wróblewski Maciej. 2001. Między dokumentem a literaturą − o różnych funkcjach listu emigracyjnego. W Powroty w zapomnienie. Dekada literatury emigracyjnej 1989−1999. Red. Bolesław Klimaszewski, Wojciech Ligęza. Wydawnictwo Grell. Kraków.
Zalewski Witold. 1950. Traktory zdobędą wiosnę. Spółdzielnia Wydawniczo-Oświatowa „Czytelnik”. Warszawa.