ISSN 2084–1418
Wersją pierwotną czasopisma jest wersja papierowa
2014, Nr 2 (7), Historia i płeć
Mariusz Filip
„Wędrujące Kaszuby”. Ujęcie Antropologiczne
Pobierz wersję elektroniczną
Słowa kluczowe: tożsamość, etnocentryzm, Pomorze, Kaszuby, Kaszubi
Abstrakt: Przesuwanie się nazwy Kaszuby w kierunku wschodnim to powszechnie znany fakt historyczny, jednak znaczenie tego ruchu nie doczekało się stosownego wyjaśnienia. Uważam, że kwestia ta pozostaje nierozwiązana z powodu ograniczeń paradygmatu naturalistycznego czy też obiektywistycznego. Dlatego proponuję poszukać rozwiązania problemu w ramach paradygmatu antynaturalistycznego, co oznacza nadanie Kaszubom statusu konstruktu społecznego. Odwołując się do badań antropologicznych staram się wykazać, że lokalizacja Kaszub w przestrzeni geograficznej, jak i sama ich konceptualizacja, miało podłoże społeczno-kulturowe, konkretnie zaś uwarunkowane było punktem widzenia Niemca. Tym samym zmiany położenia Kaszub na mapie stanowiły wyraz dynamiki procesów tożsamościowych na terenie szeroko pojętego Pomorza i Meklemburgii.
Informacje o autorze:
FILIP MARIUSZ – antropolog społeczny, adiunkt w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza
Prace cytowane Rozwiń
Filip M. 2012. Od Kaszubów do Niemców. Tożsamość Słowińców z perspektywy antropologii historii. Poznań.
Hastrup H. 2008. Droga do antropologii. Między doświadczeniem a teorią. Kraków.
White H. 2009. Proza historyczna. Kraków.
White H. 2000. Poetyka pisarstwa historycznego. Kraków.
Sahlins M. 2007. Jak myślą tubylcy. O kapitanie Cooku, na przykład. Kraków.
Geertz C. 2000. Antropolog jako autor. Warszawa.
Sychta B. 1967-1976. Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej, 1–7. Ossolineum.
Stelmachowska B. 1959. Strój kaszubski, Atlas polskich strojów ludowych 1. Wrocław.
Mordawski J. 1999. Geografia współczesnych Kaszub. W Historia, geografia, język i piśmiennictwo Kaszubów, red. J. Borzyszkowski, J. Mordawski, J. Treder. Gdańsk.
Piskorski J. M. 1999. Pomorze Zachodnie: ziemia, ludzie, historia (zamiast wstępu). W Pomorze Zachodnie poprzez wieki. Szczecin.
Majkowski A. 1991 [1938]. Historia Kaszubów. Gdańsk.
Czaplewski P. 1948. "Hipoteza o pochodzeniu szlachty kaszubskiej". Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu 14 (1–4).
Labuda G. 1996. Kaszubi i ich dzieje. Gdańsk.
Glazer N., Moynihan D. P. (red.). 1975. Ethnicity: theory and experience. Cambridge.
Smith A.D. 2009. Etniczne źródła narodów. Kraków.
Brass P.R. (red.). 1985. Ethnic Groups and the State. London.
Cohen R. 1987. "Ethnicity. Problem and Focus in Anthropology". Annual Review of Anthropology 7: 379–403.
Wolf E. 2009. Europa i ludy bez historii. Kraków.
Hobsbawm E. 2010. Narody i nacjonalizm po 1780 roku. Warszawa.
Anderson B. 1997. Wspólnoty wyobrażone: rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu. Kraków.
Gellner E. 1991. Narody i nacjonalizm. Warszawa.
Zientara B. 1985. Świt narodów europejskich. Powstawanie świadomości narodowej na obszarze Europy pokarolińskiej. Warszawa.
Szultka Z. 1992. Studia nad rodowodem i językiem Kaszubów. Gdańsk.
Gaebel G. (red.). 1897. Des Thomas Kantzow Chronik von Pommern in hochdeutscher Mundart. Letzte Bearbeitung. Stettin.
Rensink W.G. 1999. Informant classification of dialects. W Handbook of Perceptual Dialectology. Amsterdam.
Boughton Z. 2006. "When perception isn’t reality. Accent identification and perceptual dialectology in French". Journal of French Language Studies 16 (3): 277–304.
Cocchiara C. 1971. Dzieje folklorystyki w Europie. Warszawa.
Boas F. 2010. Umysł człowieka pierwotnego, Kraków.
Wimmer A. 2009. "Herder’s heritage and the boundary-making approach: studying ethnicity in immigrant societies". Sociological Theory 27 (3): 244–270.
Kuper A. 2005. Kultura. Model antropologiczny. Kraków.
Gupta A., Ferguson J. 2004. Poza „kulturę”: przestrzeń, tożsamość i polityka różnicy. W Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje, red. M. Kempny, E. Nowicka, 267–283. Warszawa.
Appadurai A. 1999. O właściwe miejsce w hierarchii. W Amerykańska antropologia postmodernistyczna, 228–244. Warszawa.
Malkki L. 1992. National geographic: the rooting of peoples and the territorialization of national identity among scholars and refugees". Cultural Anthropology 7 (1): 24–44.
Kucharska J. 1986. "Kaszubi w Kanadzie. Mechanizmy identyfikacji etnicznej". Etnografia Polska 30 (1): 163–180.
Kriehn R. 2007.Rybacy z wyspy Jonesa. Hel.
Spors J. 1986/1987. "Pochodzenie i pierwotny zasięg terytorialny nazwy Kaszuby w znaczeniu politycznym". Rocznik Słupski.
Spors J. 1972. "Pochodzenie i zasięg terytorialny nazwy Kaszuby w znaczeniu politycznym". Zapiski Historyczne 37 (3): 7–27.
Hobsbawm E., Ranger T. (red.).2008. Tradycja wynaleziona. Kraków.
Wimmer A., Glick-Schiller N. 2002. "Methodological nationalism and beyond: nation-state building, migration and the social sciences". Global Networks 2 (4): 301–334.
Billig M. 2008. Banalny nacjonalizm. Kraków.
Bruski K. 1991 [1992]. Nazwa Kaszuby w Kronice Pelplińskiej i w innych źródłach wschodniopomorskich z XVI i XVII wieku. W Antropologia Kaszub i Pomorza: materiały z II seminarium, które odbyło się w maju 1990 r. w Gdańsku, 106–119. Gdańsk.
Dobrowolska A. 1958. "O nazwie Kaszuby". Onomastica 4.
Kujot S. 1874. Pomorze Polskie. Szkic geograficzno-etnograficzny. W Warta: książka zbiorowa ofiarowana księdzu Franciszkowi Bażyńskiemu, proboszczowi przy Kościele św. Wojciecha w Poznaniu, na jubileusz 50-letniego kapłaństwa w dniu 23 kwietnia 1874 od jego przyjaciół i wielbicieli. Poznań.
Kluge F. 1994. "Eine Bibel für die Kaschuben. Zur Vorgeschichte der ersten kaschubischen Bibelübersetzung". Kirche im Osten: Studien zur osteuropäischen Kirchengeschichte und Kirchenkunde 37.
Labuda G. 2008. Skąd przybyli Kaszubi na Pomorze w okresie słowiańskich wędrówek ludów (VI–VII w.). W Europa barbarica, Europa christiana. Studia mediaevalia Carolo Modzelewski dedicata, red. R. Michałowski, 93–104. Warszawa.
Urbańczyk P. 2008. Trudne początki Polski. Wrocław.
Renn G. 1937. Die Bedeutungs des Namens „Pommern” und die Bezeichnung für das heutige Pommern in der Geschichte. Greifswald.
Haas A. 1921. "Die älteste Karte von Pommern". Unser Pommerland 6 (4).
Pomorze Zachodnie w państwie brandenbursko-pruskim (1653–1815). 2006. Poznań, Gdańsk.
Hastrup K. 2007. Ultima Thule: anthropology and the call of the unknown". Journal of the Royal Anthropological Institute (N.S.) 13 (4): 789–804.
Pelczar M., Szeliga J. 1979. Region kaszubski na mapach. W Pojezierze kaszubskie, red. B. Augustkowski, 33–48. Gdańsk.
Tetzner F. 1899. Die Slovinzen und Lebakaschuben. Land und Leute, Haus und Hof, Sitten und Gebräuche, Sprache und Literatur im östlichen Hinterpommern. Berlin.
Hilferding A. 1965. Ostatki Słowian na południowym brzegu Bałtyckiego Morza. W O. Kolberg, Pomorze, 311–452. Kraków.
Ardener E. 1992. Tożsamość i utożsamienie. W Sytuacja mniejszościowa i tożsamość, red. Z. Mach, A. Paluch, 21–42. Kraków.
Wagner R. 1974. Are there social groups in the New Guinea Highlands?. W Frontiers of anthropology, red. M.J. Leaf, New York.
Joniak-Lüthi A. 2013. "The Han Minzu, Fragmented Identities, and Ethnicity". The Journal of Asian Studies 72 (4): 849–871.
Popov V.A. 1982. Sistemy terminov rodstva akanov kak etnosociologicheskij istochnik. W Africana. Afrikanskij etnograficheskij sbornik XIII, red. D.A. Olderogges, 50–79, Leningrad.
Murphy M. L., Piazza R. 2011. Linguistic Semantics and Historical Semantics. W Asymmetrical Concepts After Reinhart Koselleck. Historical Semantics and Beyond, red. K. Junge, K. Postoutenko. Bielefeld.
Tetzner F. 2009. Słowińcy i Kaszubi znad Łeby. W Niemcy o Kaszubach w XIX wieku. Obraz Kaszubów w pracach G.L. Lorka, W. Seidla i F. Tetznera / Deutsche Berichte über die Kaschuben im 19. Jahrhundert. Das Bild der Kaschuben in den Abhandlungen von G.L. Lorek, W. Seidel und F. Tetzner, red. J. Borzyszkowski. Gdańsk.
Breyer R. 1963. Die kaschubische Bewegung vor dem ersten Weltkrieg. Studien zur Geschichte des Preußenlandes. W Festschrift für Erich Keyser zu seinem 70. Geburtstag, dargebracht von Freunden und Schülern, red. E. Bahr, Marburg.
Lingenberg H. 1985. "Die Kaschuben. Kultur, Geschichte und Volkstum einer Minderheit". Westpreußen-Jahrbuch 35.
Obrębski J. 2007. Polesie. Warszawa.
Barth F. 2004. Grupy i granice etniczne: społeczna organizacja różnic kulturowych. W Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje, red. M. Kempny, E. Nowicka, 348–377. Warszawa.
Sahlins M. 2006. Wyspy historii, Kraków.
Whitehead N.L. 1995. "The Historical Anthropology of Text: The Interpretation of Ralegh’s Discoverie of Guiana". Current Anthropology 36 (1): 53–74.
Berger P.L., Luckmann T. 1983. Społeczne tworzenie rzeczywistości. Warszawa.
Marody M. 1987. Technologie intelektu. Językowe determinanty wiedzy potocznej i ludzkiego działania. Warszawa.
Cohen A.P. 2003. Wspólnoty znaczeń. W Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej, red. M. Kempny, E. Nowicka, 192–215. Warszawa.
Ślaski K. 1948. Dzieje ziemi kołobrzeskiej do czasów jej germanizacji. Toruń.
Bourdieu P. 2008. Co tworzy klasę społeczną? O teoretycznym i praktycznym istnieniu grup". Recykling Idei 11: 36–46.
Piskorski J.M. 2008. Medieval colonisation in East Central Europe. W The Germans and the East, red. C. Ingrao, F.A.J. Szabo. West Lafayette.
Overing J. 2007. Wyobrażenia dotyczące kanibalizmu, śmierci i dominacji w społeczeństwie nie stosującym przemocy. W Sny, trofea, geny i zmarli. „Wojna” w społecznościach przedpaństwowych na przykładzie Amazonii, red. T. Buliński, M. Kairski, 237–272. Poznań.
Ardener E. 1987. ‘Remote areas’. Some theoretical considerations. W Anthropology at home, red. A. Jackson, 38–54. London.
Czaplewski P. 1949. "Tytulatura książąt pomorskich". Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu 15.
Spivak G.C. 2011. "Czy podporządkowani inni mogą przemówić?". Krytyka Polityczna 24–25: 196–239.
