ISSN 2084–1418
Wersją pierwotną czasopisma jest wersja papierowa
2014, Nr 2 (7), Historia i płeć
Agata Stolarz
Wojsko, płeć i historia mówiona. O „kobiecych” opowieściach o doświadczeniu walki w czasie drugiej wojny światowej
Pobierz wersję elektroniczną
Słowa kluczowe: historia mówiona, narracje kobiet, II wojna światowa
Abstrakt: Opowieść człowieka o jego doświadczeniu zależy od wielu różnych czynników. Jednym z nich są specyficzne role społeczne i oczekiwania zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Tekst zaczyna się od tego stwierdzenia i rozważa jego konsekwencje na przykładzie konkretnego materiału. Analizuję ustne historie kobiet, które brały udział w bitwach II wojny światowej: kobiety, które służyły w Armii Czerwonej (historie zebrane przez Swietłanę Aleksiejewicz i opublikowane w książce "Wojna nie ma w sobie nic z kobiety") i kobiety, które walczyły w Powstaniu Warszawskim (opowiadania publikowane w formie książkowej i dostępne na stronie Archiwum Historii Mówionej Muzeum Powstania Warszawskiego). Odnosząc się do wybranych przykładów z tego materiału, staram się pokazać, w jaki sposób określone role społeczne i oczekiwania kobiet, jak na przykład „matka Polka” lub „Polak-patriota”, mogą wpływać na historie kobiece. Jak te role mogą działać w „oficjalnym” sposobie opowiadania o tym doświadczeniu. Rozważam również metodę historii mówionej. Zgodnie z założeniem, że historia mówiona jest również przedstawieniem, staram się odpowiedzieć, w jaki sposób wybrany model tej metody może również wpływać na historię w kontekście płci.
Informacje o autorze:
STOLARZ AGATA – historyk, asystent w Instytucie Europy Środkowo-Wschodniej
Prace cytowane Rozwiń
Aleksijewicz S. 2010. Wojna nie ma w sobie nic z kobiety, przeł. J. Czech. Wołowiec 2010.
Aron-Schnapper D., Hanet D. 1980. "D’Hérodote au magnétophone: sources orales et archives orales". Annales Économie Société Civilisation 35 (1).
Baer E.R., Goldenberg M. 2003. Experience and Expression. Women, The Nazis, and The Holocaust. Detroit.
Bartmiński J. 1990. Punkt widzenia, perspektywa, językowy obraz świata. W Językowy obraz świata, red. J. Bartmiński. Lublin.
Bertaux D., Bertaux-Wiame I. 1980. Transformation et permanence de l’artisanat boulanger en France, t. 1, Une enquête sur la boulangerie artisanale par l’approche biographique. Paryż.
Bukalska P. 2013. Sierpniowe dziewczęta ’44. Warszawa.
Chaudron M. 1984. Sur les trajectoires sociales des hommes et des femmes. Stratégies familiales de reproduction et trajectories individuelles. W Le sexe du travail. Structures familiales et système productif. Vers une sociologie des rapports entre hommes et femmes. Grenoble.
Dermenjian G., Loiseau D. 2006. Les sources orales et l’historie des femmes et du genre. W Les sources orales et l’historie. Récits de vie, entretiens témoignages oraux, red. F. Descamps. Paryż.
Filipkowski P. 2012. "O relacjach byłych więźniów kacetów w kontekście czasu, miejsca i sytuacji ich powstania (albo o pożytkach z historii mówionej)". Wrocławski Rocznik Historii Mówionej 2: 38–71.
Grzebalska W. 2013. Płeć powstania warszawskiego. Warszawa.
Halbwachs M. 2008. Społeczne ramy pamięci, przeł. M. Król. Warszawa.
Herbich A. 2014. Dziewczyny z powstania. Prawdziwe historie. Kraków.
Krylova A. 2010. Radzieckie kobiety w walce. Historia przemocy na froncie wschodnim, przeł. K. Janicki. Zakrzewo.
Kusiak-Brownstein A. 2006. Płeć kulturowa, „doświadczenie” i wojna – kilka metodologicznych uwag o wykorzystywaniu relacji wspomnieniowej. W Kobieta i rewolucja obyczajowa. Społeczno-kulturowe aspekty seksualności. Wiek XIX i XX, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, t. 9. Warszawa.
Leydesdorff S., Passerini L., Thompson P., 1996. Introduction. W Gender and Memory. International Yearbook of Oral History, t. 4, red. S. Leydesdorff, L. Passerini, P. Thompson. Oxford.
Miecik I.T. 2014. "Armia Czerwona kocha tylko swoich synów". Newsweek 16.10.2012. http://swiat.newsweek.pl/armia-czerwona-kocha-tylko-synow,97237,1,1.html.
Navailh F. 1992. Le modèle soviétique. W Histoire des femmes en Occident, red. G. Duby, M. Perrot, t. 5. Paryż.
Nowak S. „Dziewczyny z Powstania. Prawdziwe historie”. A. Herbich – recenzja. http://historia.org.pl/2014/06/09/dziewczyny-z-powstania-prawdziwe-historie-a-herbich-recenzja/
Ofer D., Weitzman L. 1998. Women and the Holocaust. Yale.
Ostrowska E. 2004. Matki Polki i ich synowie. Kilka słów o genezie obrazów kobiecości i męskości w polskiej kulturze. W Gender. Konteksty, red. M. Rodkiewicz. Kraków.
Sowińska A., Sroczyński G. 2011 "500 męskich wojen. Wywiad ze Swietłaną Aleksijewicz". Wysokie Obcasy 15 Lutego. http://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/1,53662,9087862,5000_meskich_wojen.html, data dostępu: 16.10.2012.
Pielka M.M. „Sierpniowe dziewczęta ’44”: spójrz na Powstanie Warszawskie kobiecym okiem, http://www.magazynpolonia.com/artykul/polska,sierpniowe-dziewczeta44,52013e3e2a075.
Portelli A. 1997. Oral history as genre. W Portelli A. The Battle of Valle Giulia. Oral History and the Art of Dialogue. Wisconsin.
Рябов O. 2007. „Россия-Матушка”: Национализм, гендер, война в России XX века. Stuttgart–Hannover.
Radziszewska J. 2007. Matka Polka – ideał wiecznie żywy? W Oczekiwania kobiet i wobec kobiet, red. B. Płonka-Syroka. Warszawa.
Relacja kobiety-strzelca wyborowego w PW. [...] Magdalena Grodzka-Gużkowska, w rozmowie z Cezarym Łazarwiczem (2006). Tygodnik Przekrój 29 czerwca. http://media.wp.pl/kat,9811,wid,8415958,wiadomosc.html?P%5Bpage%5D=1 oraz http://www.powstanie.pl/?ktory=30
Renz R. 2000. Kobieta w społeczeństwie polskim w XX w. W Partnerka, matka, opiekunka. Status kobiety w dziejach nowożytnych od XVI do XX w., red. K. Jakubiak. Bydgoszcz.
Rittner C., Roth J. 1991. Women and the Holocaust. Different voices. Nowy Jork.
Thébaud F., Dermenjian G. 2009. Quand les femmes témoignent: histoire orale, histoire des femmes, mémoire des femmes. Paryż.
Thompson P. 2000. The Voice of the Past. Oxford.
Van de Casteele-Schweitzer S., Volman D. 1984. Les sources orales pour histoire des femmes. W Une histoire des femmes est-elle possible?, red. M. Perrot. Marsylia.
Verdier Y. 1979. Façons de dire façons de faire, la laveuse, la couturier, la cousinière. Paryż.
Walczewska S. 2006. Damy, rycerze, feministki. Kobiecy dyskurs emancypacyjny w Polsce. Kraków.