2013, Nr 2 (5), Genealogie kultury

---

Andrzej P. Kowalski
Początki sztuki w świetle antroplogii René Girarda

Pobierz wersję elektroniczną

Słowa kluczowe: René Girard, Sigmund Freud, teoria mimetyczna, totemizm, egzogamia, różnice społeczne, sztuka paleolitu

Abstrakt:
Teoria mimetyczna René Girarda, inspirowana dorobkiem Sigmunda Freuda, jest zwykle uważana za antropologię badającą początki religii, głównie rytuałów ofiarniczych i mitologii. Artykuł omawia te elementy koncepcji Girarda, które można zastosować do badań nad pochodzeniem sztuki. Teza Girarda mówiąca o archaicznych kryzysach prowadzących do przemocy ma charakter pre/historyczny. W kontekście dyskusji na temat braku sztuki we wspólnotach neandertalskich pojawia się pytanie o kulturowe warunki narodzin i funkcji pierwotnej wytwórczości. Prawdopodobnie homo sapiens wykorzystywał elementy sztuki (ozdoby, plastyka figuralna i schematyczna) w celu zaznaczenia różnic grupowych (klanowych, totemicznych). Kultura neandertalczyków była jednorodna, mimetycznie ujednolicona i powtarzalna. Różnice grupowe mogły być sygnalizowane poprzez akty przemocy bezpośredniej. Homo sapiens wysublimował agresję, stworzył społeczną semiotykę najstarszych obiektów artystycznych. Naśladownictwa stały się trudniejsze do realizacji, wymagały specjalizacji. Dzięki pierwotnej sztuce przemoc nabrała charakteru symbolicznego.

Informacje o autorze:
KOWALSKI ANDRZEJ P. – filozof, antropolog kultury; profesor w Instytucie Archeologii i Etnologii Uniwersytetu Gdańskiego.