2020, Nr (13), Historia mówiona - emocje

---

Marta Duch-Dyngosz
Emplacing Vernacular Memory: Looking for the Unconscious and Affective Aspects of Collective Memory

Pobierz wersję elektroniczną

Słowa kluczowe: pamięć umiejscowiona, pamięć miejsca, emocje, badania terenowe

Abstrakt:
Artykuł poddaje refleksji znaczenie miejsca w studiowaniu pamięci potocznej jako fenomenu, który pozostaje zarówno nośnikiem pamięci dla aktorów społecznych, jak i produktem narracji, przypisywanych przez aktorów znaczeń, wartości, emocji oraz podejmowanych wobec niego działań. Na postawie studium przypadku niewielkiego miasta i okolicznych miejscowości autorka próbuje ukazać złożoność związków miejsca z pamięcią i wynikających z tego konsekwencji dla prowadzenia badań terenowych. W artykule bazę źródłową stanowią przede wszystkim materiały z badań terenowych nad pamięcią o powojennej Polsce i Ukrainie, zrealizowane w latach 2017-2019 przez polskie i ukraińskie badaczki. Złożyły się na nie wywiady osobiste, obserwacja i analiza dokumentów. Artykuł ukazuje, jak w miejscu kumulują się doświadczenia biograficzne, kształtując pamięć typu locus – gdzie partykularna perspektywa zaangażowania w przeszłe wydarzenie, odczuwane emocje, reakcje ciała przeplatają się z nadawanymi im w późniejszym życiu interpretacjami, znaczeniami czy wartościami. Dla ludzi, którzy mają żywą pamięć o konkretnych wydarzeniach, można mówić o ukształtowaniu się partykularnej pamięci miejsca, która ucieleśnia jednostkową historię, sprzęgając z nim emocje i ciało interlokutora. Wyzwaniem dla badacza jest odnalezienie się w tej specyficznej topografii pamięci, przywoływanej nie tyle za pomocą słów, co gestów, spojrzeń, mimiki twarzy, nawet tembru głosu. W takiej sytuacji badacz musi dołożyć starań, by zbliżyć się do sposobu, w jaki rozmówczyni/ rozmówca doświadcza, pamięta, wyobraża sobie to miejsce. Jednym z takich nośników znaczeń mogą być wyrażane w trakcie wywiadu emocje, które stają się szansą, by zrozumieć przywoływane wspomnienie.

Informacje o autorze:
MARTA DUCH-DYNGOSZ - adiunkt w Akademi Wychowania Fizycznego w Krakowie, E-mail: marta.duch@awf.krakow.pl. ORCID 0000-0002-9469-5901.

Prace cytowane Rozwiń

Abriszewski, Krzysztof. 2008. “Rzeczy w kontekście Teorii Aktora-Sieci.” In Rzeczy i ludzie. Humanistyka wobec materialności, eds. J. Kowalewski, W. Piasek and M. Śliwa, 103–130. Olsztyn: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski.
Archer, Margaret S. 1996. Culture and Agency: The Place of Culture in Social Theory. Cambridge: Cambridge University Press.
Archer, Margaret. S. 2000. Being human: The Problem of Agency. Cambridge: Cambridge University Press.
Assmann, Jan. 1995. “Collective Memory and Cultural Identity.” Transl. John Czaplicka. New German Critique 65: 125–133.
Bodnar, John. 1994. Remaking America: Public Memory, Commemoration, and Patriotism in the Twentieth Century. Princeton: Princeton University Press.
Brauch, Julia, Lipphardt, Anna, and Alexandra Nocke, eds. 2008. Jewish Topographies: Visions of Space, Traditions of Place. Burlington: Ashgate.
Connerton, Paul. 2009. How Modernity Forgets. Cambridge: Cambridge University Press. Connerton, Paul. 2008. “Seven Types of Forgetting.” Memory Studies 1 (1): 59–71.
Crisci, Caterina. 2012. “Rymanów.” In The United States Holocaust Memorial Museum Encyclopedia of Camps and Ghettos 1933–1945, 564–565. Vol. 2 of Ghettos in German-Occupied Eastern Europe, ed. G.P. Megargee (series editor) and M.D. (editor of volume). Bloomington: Indiana University Press and USHMM.
Engelking, Barbara. 2008. “‘…zupełnie zdani jesteśmy na nich…’. Codzienność ukrywania się i relacje z gospodarzami na podstawie dziennika Feli Fischbein.” Zaglada Żydów. Studia i materiały 4: 144–169.
Giddens, Anthony. 1979. Central Problems in Social Theory: Action, Structure, and Contradiction in Social Analysis. Berkeley: University of California Press.
Giddens, Anthony. 1990. The Consequences of Modernity. Stanford, CA: Stanford University Press.
Gieryn, Thomas F. 2000. “A Space for Place in Sociology.” Annual Review of Sociology 26: 463–496.
Given, Lisa M., ed. 2008. “Place/Space in Qualitative Methods.” In The SAGE Encyclopedia of Qualitative Research Methods. London: Sage Publications.
Hodder, Ian. 2000. “The Interpretation of Documents and Material Culture.” In Handbook of Qualitative Research, ed. N. K. Denzin and Y. S. Lincoln, 703–715. Sage Publications.
Jałowiecki, Bohdan. 1985. “Przestrzeń jako pamięć.” Studia Socjologiczne 2: 125–140.
Kapralski, Sławomir. 2010. “Pamięć, przestrzeń, tożsamość. Próba refleksji teoretycznej.” In Pamięć, przestrzeń, tożsamość, 9–46. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Katz, Steven T., ed. 2007. The Shtetl: New Evaluations. New York: New York University Press. Kula, Marcin. 2002. Nośniki pamięci historycznej. Warszawa: Wydawnictwo DiG
. Latour, Bruno. 1993. We Have Never Been Modern. Transl. Catherine Porter. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Lehrer, Erica T., and Michael Meng. 2015. “Introduction.” In Jewish Space in Contemporary Poland, 1–15. Bloomington: Indiana University Press.
Lewicka, Maria. 2012. Psychologia miejsca. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
May, Vanessa, and Camilla Lewis. 2019. “Researching Embodied Relationships with Place: Rehabilitating the Sit-down Interview.” Qualitative Research 20 (2): 1–16.
Motyka, Grzegorz 2011. Od rzezi wołyńskiej do “Akcji Wisła.” Konflikt polsko-ukraiński 1943–47. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Nijakowski, Lech M. 2006. Domeny symboliczne. Konflikty narodowe i etniczne w wymiarze symbolicznym. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Olick, Jeffrey K. 2008. “From Collective Memory to the Sociology of Mnemonic Practices and Products.” In Cultural Memory Studies: An International and Interdisciplinary Handbook, eds. A. Erll and A. Nünning, 151–161. Berlin: Walter de Gruyter.
Olsen, Bjørnar. 2010. In Defence of Things: Archaeology and the Ontology of Objects. Lanham, MD: AltaMira Press.
Orla-Bukowska, Annamaria. 2004. “Maintaining Borders, Crossing Borders: Social Relationships in the Shtetl. ” Polin. Studies in Polish Jewry 17: 171–196.
O’Toole, Paddy, and Prisca Were. 2008. “Observing Places: Using Space and Material Culture in Qualitative Research.” Qualitative Research 8 (5): 616–634.
Pink, Sarah. 2009. Doing Sensory Ethnography. London: Sage Publications.
Polanyi, Michael. 1997. The Tacit Dimension. London: Routledge and Kegan Paul.
Preda, Alex. 1999. “The Turn to Things: Arguments for a Sociological Theory of Things.” The Sociological Quarterly 40 (2): 360–361.
Rodman, Margaret C. 1992. “Empowering Place: Multilocality and Multivocality.” American Anthropologist 94 (3): 640–656.
Sendyka, Roma. 2016. “Niepamięć albo o sytuowaniu wiedzy o formach pamięci.” Teksty Drugie 6: 250–267.
Simmel, Georg. 1997. “The Sociology of Space.” In Simmel on Culture, eds. D. Frisby and M. Featherstone. London: Sage Publications.
Stola, Dariusz. 2007. “The Polish Debate on the Holocaust and the Restitution of Property.” In Robbery and Restitution: The Conflict over Jewish Property in Europe, eds. M. Dean, C. Goschler and P. Ther, 240–256. New York–Oxford: Berghahn Books.
Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. 1924. Vol. 9. Województwo Lwowskie, Warszawa.
Tuck, Eve, and Marcia McKenzie. 2015. “Relational Validity and the ‘Where’ of Inquiry: Place and Land in Qualitative Research.” Qualitative Inquiry 21 (7): 633–638.
Wylegała, Anna. 2020. “The Void Communities: Towards a New Approach to the Early Post-war in Poland and Ukraine.” In East European Politics and Societies, 35(2), 407–436. https://doi.org/10.1177/0888325420914972.
Vinitzky-Seroussi, Vered, and Chana Tegger. 2010. “Unpacking the Unspoken: Silence in Collective Memory and Forgetting.” Social Forces 88 (3): 1103–1122.
Zerubavel, Eviatar. 2006. The Elephant in the Room: Silence and Denial in Everyday Life. New York: Oxford University Press.