ISSN 2084–1418
The paper edition of the Anthropology of History Yearbook is the definitive version
2021, No. (14), Ethnoarchaeology
Robert Piotrowski
Anthropology of things and semiotics of traditional culture: querns
Keywords: quern, anthropology of objects, traditional culture, semiotics, culture archeology
Abstract: The article is an attempt to capture the changes in valuation and meanings of querns - an everyday objects. In changing cultural contexts, they took on new meanings, lost their original status and symbolic value changed. It is a kind of an attempt at the biography of typologically identical objects captured in the perspective of various research methods and scientific disciplines. The main emphasis was placed on the volatility of their symbolic rather than economic values.
About Author:
ROBERT PIOTROWSKI - ethnologist, folklorist, employee of the Institute of Geography and Spatial Organization of the Polish Academy of Sciences in Warsaw. . E-mail: robert@geopan.torun.pl. ORCID 0000-0002-0499-3463.
References
Adamczewski Jerzy. 2005. Młynarstwo magiczne. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze;
Anati Emmanuel. 1986. “The Questions of Fertility Cults.” W Archaeology and Fertility Cult in Ancient Mediterranean, red. A. Bonano, 2-15. Amsterdam: B.R Grüner Publishing Co
Anthony Dawid W. 2004. „The Farming Frontiers on the Southern Steppes.” W Ancient Europe 8000 B.C. – A.D. 100. Encyclopedia of the Barbarian World, vol. 1, red. P. Bogucki, P.J. Crabtree, 242-247. New York: Thompson/Gale
Bachtin Michaił. 1975. Twórczość Franciszka Rabelais’go a kultura ludowa średniowiecza i Renesansu, tłum. Anna i Andrzej Goreniowie, Kraków: Wydawnictwo Literackie
Bajburin Albert. 1998. „Semiotyczne aspekty funkcjonowania rzeczy.” Konteksty 52 (4): 109-177, 221-222
Baranowski Bohdan. 1977. Polskie młynarstwo. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich
Barański Janusz. 2007. Świat rzeczy. Zarys antropologiczny. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Bartmiński Jerzy. 1974. „Jaś koniki poił”: uwagi o stylu erotyki ludowej).” Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja 2(14): 11-24
Biegeleisen Henryk. 1929. U kolebki. Przed ołtarzem. Nad mogiłą. Lwów: Nakładem Instytutu Stauropigjańskiego
Bohdanowicz Janusz. 1996. „Pożywienie.” W Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego. T. 3. Pożywienie i sprzęty z nim związane, red. J Bohdanowicz, 7-71. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
Bois, G. J. C. 2010. Jersey Folklore & Superstitions Volume Two: A Comparative Study with the Traditions of the Gulf of St. Malo (the Channel Islands, Normandy & Brittany). London: AuthorHouse UK
Bradley Richard. 2005. Ritual and Domestic Life in Prehistoric Europe. London: Routledge
Bukowski Zbigniew, Wielowiejski Jerzy. 1970. „Narzędzia przetwórstwa zbożowego na ziemiach polskich od wczesnego neolitu do okresu wczesnośredniowiecznego.” Studia z dziejów gospodarstwa wiejskiego 12 (1): 9-100
Byrd Brian F. 2002. „Households in Transition. Neolithic Social Organization within Southwest Asia.” W Life in Neolithic Farming Communities. Social Organization, Identity and Differentiation, red. I. Kuijt, 63-98. New York: Springer
Cercha Stanisław. 1900. „Przebieczany, wieś w powiecie wielickim.” Materyały Antropologiczno-Archeologiczna i Etnograficzne 4: 81-210
Ciszewski Stanisław. 1894. Krakowiacy. Monografja etnograficzna. Kraków: Nakładem Autora
Czerwiński Tomasz. 2008. Pożywienie ludności wiejskiej na północnym Mazowszu u schyłku XIX i w XX wieku. Ciechanów: Towarzystwo Miłośników Ziemi Ciechanowskiej
Chętnik Adam. 1914. „Z Puszczy Zielonej.” Ziemia 8: 119-122
Chętnik Adam. 1931. „Żarna.” Lud Słowiański. Pismo Poświęcone Dialektologji i Etnografji Słowian, 2(2): B 216-B220
Chętnik Adam. 1936. Pożywienie Kurpiów. Jadło i napoje zwykłe, obrzędowe i głodowe. Kraków: Polska Akademia Umiejętności
Ciołek Gerard. 1984. Regionalizm w budownictwie wiejskim w Polsce. T. 1. Kraków: Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki
Delimat Tadeusz. 1961. „Garncarstwo ludowe w województwie lubelskim.” Prace i Materiały Etnograficzne 18(1): 29-138
Dembińska Maria. 1977. „Day ut ia pobrusa a ti poziwai”. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 25(4): 499-506
Dowgird Tadeusz. 1890. „Wiadomości o znaleziskach przedhistorycznych w powiecie mławskim. Z badań dokonanych w roku 1886 Słupsk, Wola Szydłowska, Trzpioły, Sławogóra, Nosarzewo, Krzywonoś i Pawłowo.” Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej 13: 20-33
Fischer Adam. 1921. Zwyczaje pogrzebowe ludu polskiego. Lwów: Nakładem Zakładu Narodowego im. Ossolińskich
Gloger Zygmunt. 1883. Zagadki ludowe z nad Narwi i Buga na pograniczu Mazowsza z Podlasiem w latach 1865 – 1880. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego
Gołębiowska-Suchorska Agnieszka. 2011. „Dziewczę przędzie, Pan Bóg nitki daje”. O spójności ludowej wizji świata. Bydgoszcz: Wydawnictwo UKW
Gulgowski Izydor. 2012. O nieznanym ludzie w Niemczech. Przyczynek do ludoznawstwa i krajoznawstwa Kaszub, przeł. M. Darska-Łogin, red. naukowa J. Borzyszkowski. Gdańsk: Instytut Kaszubski
Hamon, Caroline. 2020. “Isn’t it strange? Grinding tool deposits and deposition in the north-western LBK”. W Magical, mundane or marginal. Deposition practices in the Early Neolithic Linearbandkeramik culture, red. D. Hofmann, 33-52. Leiden: Published by Sidestone Press
Jamison, Stephanie W., Brereton, Joel P. (tłum). 2014. The Rigveda. The earliest religious poetry of India. New York: Oxford University Press
Kacprzak Marcin. 1937. Wieś płocka. Warunki bytowania. Warszawa: Instytut Spraw Społecznych
Karaś Mieczysław. 2017. „Terminologia techniczna w gwarach.” W Mieczysław Karaś, Ze studiów leksykologicznych i onomastycznych, wybór i opracowanie J. Reicha i M. Rak, 17-30. Kraków: Księgarnia Akademicka
Karwicka Teresa. 1979. Kultura ludowa ziemi dobrzyńskiej. Warszawa-Poznań-Toruń: Państwowy Instytut Wydawniczy
Kietlicz M. 1899. „Przyczynek do terminologii garncarskiej.” LUD 5: 166-167
Kolberg Oskar. 1887. Mazowsze. T. 3. Mazowsze Leśne. Kraków: Druk Wł. L. Anczyca i Spółki
Kolberg Oskar. 1965. Śląsk. W tenże, Dzieła wszystkie, t. 43. Wrocław-Poznań: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
Kolberg Oskar. 1966. Litwa. W tenże, Dzieła wszystkie, t. 53. Wrocław-Poznań: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
Kolberg Oskar. 1974. Sanockie-Krośnieńskie, cz. 1. W tenże, Dzieła, t. 49. Wrocław-Poznań: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
Kopytoff Igor. 2005. „Kulturowa biografia rzeczy: utowarowienie jako proces”, przeł. E. Klekot. W Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej, red. M. Kempny, E. Nowicka, 249-274. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
Kosiński Władysław. 1881. „Materyjały do etnografii Górali Bieskidowych.” Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej 5: 187-265
Koutrafouri Vasiliki G. 2008. Ritual In Prehistory; Definition and Identification. Religious Insights In Early Prehistoric Cyprus. Vol. 1. Disertation. Supervisors: Prof. Edgar J. Paltenburg, Dr. Ulf-Diedrich Schoop. University of Edinburgh
Kowalewski Jacek. Piasek Wojciech. 2008. „W poszukiwaniu utraconej Rzeczywistości. Uwagi na marginesie projektu „zwrotu ku rzeczom” w historiografii i archeologii.” W Rzeczy i ludzie. Humanistyka wobec materialności, red. J. Kowalewski, W. Piasek, M. Śliwa, 61-81. Olsztyn: Instytut Filozofii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie
Kowalski Andrzej P. 2013. „Kategorie estetyczne i sztuka w kulturze dawnych Słowian.” W Z badań nad kulturą społeczeństw pradziejowych i wczesnośredniowiecznych. Księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Bogusławowi Gedidze, red. J. Kolenda, A. Mierzwiński, S. Moździoch, L. Żygadło, 157-169. Wrocław: Instytut Archeologii i Etnologii PAN
Kowalski Andrzej P. 2014. „Z metodologicznych problemów współpracy archeologii z etnologią w badaniach symboliki.” W Antropologia zamierzchłych znaczeń, tenże, 57-64. Toruń: Polskie Towarzystwo Historyczne
Kowalski Andrzej P. 2014. „Gospodarka neolityczna jako wyraz reguł kulturowych.” W Antropologia zamierzchłych znaczeń, tenże, 65-81. Toruń: Polskie Towarzystwo Historyczne
Kowalski Andrzej P. 2017. Kultura indoeuropejska. Antropologia wspólnot prehistorycznych, Gdańsk: Wydawnictwo UG
Kubiak Irena i Krzysztof. 1981. Chleb w tradycji ludowej. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza
Kuklik Mirosław. 2009. „Przyczynek do badań nad wykorzystaniem »kamienia polnego« w tradycyjnym budownictwie, na przykładzie Kaszub północnych.” Biuletyn Stowarzyszenia Muzeów na Wolnym Powietrzu 11: 115-124
Kulczycka-Leciejewiczowa A. 1979. “Pierwsze społeczeństwa rolnicze na ziemiach polskich. Kultury kręgu naddunajskiego.” W Prahistoria ziem polskich. T. II. Neolit, red. W. Hensel, T. Woślański, 19-164. Wrocław: Ossolineum
Lang Elizabeth. 2016. “Maids at the grindstone: A comparative study of New Kingdom Egypt grain grinders.” Journal of Lithic Studies 3(3): 279-289
Libera Zbigniew. 1995. Rzyć, aby żyć. Tarnów: Liber Novum
Lurker Manfred. 2011. Przesłanie symboli w mitach, kulturach i religiach, tłum. R. Wojnarowski. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia
Łęga Władysław. 1960. Okolice Świecia. Materiały etnograficzne. Gdańsk: Gdańskie Zakłady Graficzne
Łuniewski Tymoteusz. 1885. „Starożytne żarna w Polsce.” Pamiętnik Fizjograficzny 5: 5-10
Mc Quillan, Liam; Logue, Paul.2008. “Funerary querns: rethinking the role of the basin in Irish passage tombs.” Ulster Journal of Archaeology. Third Series (67) 14-21
Moszyński Kazimierz. 1967. Kultura ludowa Słowian. T. I. Kultura materialna. Warszawa: Książka i Wiedza
Nasz Adam. 1950. Żarna wczesnodziejowe. Warszawa-Wrocław: Nakładem Polskiego Towarzystwa Archeologicznego
Niesiołowska-Wędzka A.1982. „Żarna.” W Słownik starożytności słowiańskich. T. 7, 220-223. Wrocław: Ossolineum
Olędzki Jacek. 1999. Ludzie wygasłego spojrzenia, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog
O'Sullivan Aidan & Kenny Niall. 2008.“A matter of live and death?”. Archaeology Ireland 22(4): 8-11
Petera Janina. 1986. „Obrzędy i zwyczaje ludowe w okresie Bożego Narodzenia.” W Kolędowanie na Lubelszczyźnie, red. A. i M. B. Kuczyńscy, 14-45. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
Pracki W.1900. „Zagadki ludowe ze wsi Turowa pow. Radzyńskiego, gub. Siedleckiej.” Materyały Antropologiczno-Archeologiczna i Etnograficzne 4: 211-216
Propp Władimir. 2003. Historyczne korzenie bajki magicznej, tłum. J. Chmielewski. Warszawa: Wydawnictwo KR
Raczyńska Marta. 2016. Czas uwarstwiony na gąsawskim poddaszu. Antropologiczny szkic o przestrzeni, przedmiotach i obcowaniu z przeszłością, Kraków: Libron
Reinfuss Roman. 1955. Garncarstwo ludowe. Warszawa: Wydawnictwo „Sztuka”
Rodríguez-Alegría Enrique. 2012. “From grinding corn to dishing out money: A long-term history of cooking in Xaltocan, Mexico.” W The Menial Art of Cooking: Archaeological Studies of Cooking and Food Preparation, red S. R. Graff & E. Rodríguez-Alegría, 99-117. Boulder: University Press of Colorado
Sadowski Piotr. 1991. Hamlet mityczny, Kraków: Zakład Wydawniczy „NOMOS”
Schneider Józef . 1900. „Z kraju Hucułów.” LUD 6: 257-267
Schrader Otto, Nehring Aloes. 1929. Reallexikon der indoegermanischen Altertumskune. Bd. II, Berlin-Leipzig: Walter de Gruyter & Co
Szadura Joanna. 1996. „Popiół.” W Słownik stereotypów i symboli ludowych. T. 1. Kosmos, cz. I, 329-338. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
Szromba-Rysowa, Zofia. 1978. Pożywienie ludności wiejskiej na Śląsku. Wrocław-Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich
Święch Jan. 2005. Tajemniczy świat wiatraków. Łódź: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
Świętek Jan. 1893. Lud nadrabski (od Gdowa po Bochnię). Kraków: Nakładem Akademii Umiejętności
Thorpe I.J. 1999. The Origins of Agriculture in Europe. London: Routledge
Toporow Władimir N. 2003. Przestrzeń i rzecz, przeł. B. Żyłko. Kraków: Universitas
Udziela Seweryn. 1890. „Lud polski w powiecie Ropczyckim w Galicyi.” Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej 14: 1-136
Udziela Seweryn. 1905. „Drobniejsze rozprawki i wiadomości.” LUD 11: 406-416
Udziela Seweryn. 1925. „Dwory. Zapiski etnograficzne z 1901 I 1902 roku.” Prace i Materjały Etnograficzne 3: 3-27
Ulanowska Stefanija. 1891. „Łotysze Inflant Polskich, a w szczególności z gminy Wielońskiej powiatu Rzeżyckiego. Obraz etnograficzny.” Zbiór Wiadomości Antropologii Krajowej 15: 181-282
Urbańczyk Przemysław. 1992. Medieval Arctic Norway. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper
Wasilewski Jerzy S. 1978. “Symbolika ruchu obrotowego i rytualnej inwersji.” Etnografia Polska 22(1): 81-108
Wasilewski Jerzy S. 2010. Tabu, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego
Watts, Susan. 2014. “The symbolism of querns and millstones.” AmS-Skrifter 24: 51-64
Wężowicz-Ziółkowska, Dobrosława. 1991. Miłość ludowa. Wzory miłości wieśniaczej w polskiej, pieśni ludowej XVIII – XX wieku, Wrocław: PTL
Wilczyńska Elwira. 2018. „Śmieci.” W Słownik polskiej bajki ludowej, red. V. Wróblewska, 235-238. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK
Wiślański Tadeusz. 1969. Podstawy gospodarcze plemion neolitycznych w Polsce północno-zachodniej. Wrocław: Ossolineum, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk
Woźniak Andrzej. 1987. Kultura mazowieckiej wsi pańszczyźnianej XVIII i początku XIX wieku (wybrane zagadnienia). Wrocław: Ossolineum, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk
Woźny Jacek. 2014. Archeologia kamieni symbolicznych. Od skały macierzystej do dziedzictwa przodków, Bydgoszcz: Wydawnictwo UKW
Wright, Katherine, I. 2000. “The Social Origins of Cooking and Dining in Early Villages of Western Asia.” Proceedings of the Prehistoric Society 66: 89-121
Załuska-Strömberg Apolonia (tłum). 1985. Edda Poetycka. Wrocław: Ossolineum
Zelenin Dmitrij K. 1991. Vostočnoslavjanskaja etnografija. Moskva: Izdatelstvo „Nauka”
Znaniecki Florian. 1988. Wstęp do socjologii. Warszawa: PWN