ISSN 2084–1418
The paper edition of the Anthropology of History Yearbook is the definitive version
2021, No. (14), Ethnoarchaeology
Andrzej P. Kowalski
Archaeology in the study of the culture of prehistoric communities
Keywords: archaeology, theory of culture, archaeological studies of culture, theory of archaeological research
Abstract: Archaeology is a discipline that does not develop social theory and concepts of culture itself. In this respect, it is destined to collaborate with social sciences, mainly ethnology and sociology. The article presents the successive stages of transferring certain cultural theories to archaeology. From evolutionism, through functionalism, configurationism, semiotics, to current trends in the humanities, archaeology has defined the essence of culture in various ways. There is a tendency. Initially, the positivist paradigm of empiricism prevailed. During the period of the attractiveness of semiotic methods, cognitive and symbolic anthropology, efforts were also made to apply ideological concepts of culture in archaeology. Nowadays, after the iconic and performative turn, after the "return to things," archaeology is once again offered by humanities to understand culture identified with knowledge of material objects or with the experience of the so-called past derived from the sensual experience of artifacts. One can see the gradual disappearance of intellectual effort in favor of the growing attractiveness of the archaeological spectacle, an event depicting prehistoric realities. Archaeology is increasingly devoted to naturalistic analyses of monuments, once again setting aside studies of culture understood as a past, social action-normative system.
About Author:
ANDRZEJ PIOTR KOWALSKI – philosopher, cultural anthropologist, professor at the Institute of Archaeology and Ethnology, University of Gdańsk. E-mail: andrzej.kowalski@ug.edu.pl. ORCID: 0000-0003-2009-2689.
References
Brooks, A. S. 2009. „Thoughts on "Transitions": A Foreword.” W Sourcebook of Paleolithic Transistions. Methods, Theories, and Interpretations, red. M. Camps, P. Chauhan. V-XI. New York: Springer
Burdukiewicz, J. M. 2012. „Początki kultury symbolicznej w dziejach ludzkości.” W Sic erat in facis. Studia i szkice historyczne dedykowane Profesorowi Bogdanowi Rokowi, red. E. Kościk, R. Żerelik, P. Badyna, F. Wolański, 249-262. Toruń: Wydawnictwo Adama Marszałek
Burszta, W. 1982. „W świecie ideacyjnych kodów – propozycje Warda Goodenough’a.” Lud 66: 45-60.
Chmielewski, P. 1988. Kultura i ewolucja. Warszawa: PWN
Christensen, L. B., Warburton D. A. 2003. „Symbol for them / symbol for us.” W Criteria of Symbolicity, red. P. Buissac, 38-44. Toronto: University of Toronto
Daszkiewicz, W. 2014. „Bronisława Malinowskiego funkcjonalna teoria kultury.” Człowiek w kulturze 24: 321-344
Domańska, E. 2007. „"Zwrot performatywny" we współczesnej humanistyce.” Teksty Drugie 5: 48-61;
Domańska, E. 2008. „Humanistyka nie-antropocentryczna a studia nad rzeczami.” Kultura Współczesna 3: 9-21
Duff, A. I., Clark, G. A., Chadderon, T. J. 1992. „Symbolism in the Early Paleolithic. A Conceptual Odyssey”. Cambridge Archaeological Journal 2 (2): 211-229
Flis, M. 2000. Antropologia społeczna Radcliffe’a - Browna. Z wyborem pism. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos
Gediga, B. 2016. „Kilka refleksji na temat chronologii i periodyzacji w archeologii.” Analecta Archaeologica Ressoviensia 11: 58-63
Gosden, Ch. 1999. Anthropology and Archaeology. A Changing Relationship. London, New York: Routledge
Graebner, F. 1911. Methode der Ethnologie. Heidelberg: Carl Winter
Guzowska B. 2015. „Estetyzacja – nowa matryca kultury”. Człowiek i Społeczeństwo 39: 57-67
Ivanov, V. V., Toporov, V. N. 1974. Issledovanija v oblasti slavjanskich drevnostej. Leksičeskije i frazeologičeskije voprosy rekonstrukcii tekstov, Moskva: Nauka
Jones, M. 2005. „Ecological Archaeology.” W Archaeology. The Key Concepts, red. C. Renfrew, P. Bahn, 59-63. London, New York: Routledge
Józefów-Czerwińska, B. 2020. „W poszukiwaniu początków oraz prób zrozumienia "zachowań symbolicznych". Zarys problematyki.” Folia Praehistorica Posnaniensia XXV: 91-108
Klejn, L. 2005. Istorija archeologičeskoj mysli. Kurs lekcij, Sankt Peterburg: Izdatelsvo SPBGU
Kmita, J. 1987. „Myślenie mitologiczne w świetle strukturalistycznej opozycji metonimii i metafory”. W Symbol i poznanie, red. T. Kostyrko, 139-156. Warszawa: PWN
Kowalski, A. P. 2013. Mit a piękno. Z badań nad pochodzeniem sztuki. Bydgoszcz: Wydawnictwo Epigram
Kowalski, A. P. 2017. Kultura indoeuropejska. Antropologia wspólnot prehistorycznych. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego
Malinowski, B. 1958. Szkice z teorii kultury. Warszawa: Książka i Wiedza
Mallory, J. P. 2009. „The conundrum of Iron Age ceramics: The evidence of language.” W Relics of Old Decency: Archaeological studies in later prehistory, ed. G. Cooney, K. Becker, J. Coles, M. Ryan, S. Sievers, 181-192. Dublin: Wordwell
Mamzer, H., Ostoja-Zagórski, J. 2007. „Orientacje badawcze w polskiej archeologii.” Nauka 1: 131-148
Mamzer, H., Ostoja-Zagórski, J. 2010. „Źródła archeologiczne: artefakty czy językowe o nich wypowiedzi?” Humanistyka i Przyrodoznawstwo 16: 227-250
Meringer, R.1905. „Wörter und Sachen.” Indogermanische Forschungen 17: 100-166
Minta-Tworzowska, D. 2013. „Pamięć, "miejsca pamięci" jako budujące tożsamość w ujęciu archeologii.” Przegląd Archeologiczny 61: 33-50
Minta-Tworzowska, D. 2019. „The program of "new" aesthetics regarding the expectations of archaeologists.” Folia Praehistorica Posnaniensia XXIV: 149-163
Olsen, B. 2013. W obronie rzeczy. Archeologia i ontologia przedmiotów, przeł. B. Shallcross. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN
Pałubicka, A.1985. „O trzech historycznych odmianach waloryzacji światopoglądowej.” Studia Metodologiczne 24: 51-76
Piątkowski, K. 1993. Semiotyczne badania nad kulturą w etnologii. Studium metodologiczne. Toruń: Wydawnictwo UMK
Poniatowski, S. 1922. „Zadanie i przedmiot etnologii.” Archiwum nauk antropologicznych II (2): 1-30. Lwów: Towarzystwo Naukowe
Poniatowski, S. 1948. „Zagadnienie paralelizacji kultur paleolitycznych z kulturami etnologicznymi.” Lud XXXVIII: 28-34
Preucel, R.,W. 2006. Archaeological Semiotics. Malden: Blackwell Publishing
Rebay – Salisbury, K. C. 2011. „Thoughts in Circles: Kulturkreislehre as a Hidden Paradigm in Past and Present Archaeological Interpretations.” W Investigating Archaeological Cultures. Material Culture, Variability, and Transmission, red. B.W. Roberts, M. Vander Linden, 41-60. New York: Springer
Robb, J. E.1998. „The Archaeology of Symbols.” Annual Review of Anthropology 27: 329-346
Smith, G.E. 1915. The migrations of early culture. A study of the significance of the geographical distribution of the practice of mummification as evidence of the migrations of peoples and the spread of certain customs and beliefs. Manchester: Manchester University Press
Sokolewicz, Z. 2015. „Etnografia / etnologia / antropologia a nauki historyczne wobec koncepcji społeczeństwa pierwotnego.” Rocznik Antropologii Historii V (8): 17-26
Sztompka, P. 1971. Metoda funkcjonalna w socjologii i antropologii społecznej. Wrocław: Ossolineum;
Toporkov, A. L. 1989. „Simvolika i ritualnye funkcii predmetov materialnoj kultury.” W Etnografičeskoe izučenije znakovych sredstv kultury, red. A.S. Mylnikov, 89-101. Leningrad: „Nauka”
Toporov, V. N.1986. „Drevnebalkanskaja neolitičeskaja civilizacja /DBN/; obščij vzgljad.” W Balkany v kontekste sredizemnomorja. Problemy rekonstrukci jazyka i kultry, red. V.V. Ivanov, 12-15. Moskva: Institut Slavjanovedenija i Balkanistiki AN SSSR
Toporov, V. N. 2010. „O proischoždeni nekotorych poetičeskich simvolov. Paleolitičeskaja epocha.” W Mirovoe derevo. Universalnye znakovye kompleksy, t. I, 52-82. Moskva: Rukopisnye Pamjatniki Drevnej Rusi
White, L. A. 1949. The Science of Culture. A Study of Man and Civilisation. New York: Farrar, Straus;
Zeidler – Janiszewska, A. 1993. „Estetyka jako współczesna "filozofia pierwsza"?” Kultura Współczesna 2: 142-150.