ISSN 2084–1418
The paper edition of the Anthropology of History Yearbook is the definitive version
2017, No. (10), Anthropology – Folklore – History
Anna Wylegała
On Perspectives of Research into Peasants’ Experiences of the 1944 Agricultural Reform in Poland. Some Research Techniques
PDF version
Keywords: agricultural reform of 1944, peasants, landed gentry, experiences, dairies
Abstract: The article aims at presenting and analysing peasants’ experiences of the agricultural reform conducted in Poland by a decree issued by Polish Committee of National Liberation on the 6th of September 1944. The article is mostly based on the peasants’ personal sources: materials from diary competitions (including the original ones that have not been used before in studies on the agricultural reform) memories, interviews, letters. As an aid, official documents and memories by land gentry have also been used. Three dimensions of peasants’ experiences of the agricultural reform have been differentiated for the needs of the article. The first one is made by emotions and attitudes in the time of the reform implementation; the second one includes personal feelings connected with the reform, including long-term influences on biographies; the third one represents evaluations, thoughts, and memories of the reform from a time perspective. The analysis shows a significant diversification of peasants’ experiences, which depends on numerous factors: usually on social status, political involvement, being a beneficiary of the reform or not. However, some elements that undoubtedly are common may be identified: mostly a generally positive attitude towards parcellation of the gentry’s land. Some other common experiences include mixed feelings of insecurity, fear, and joy when accepting the lands, difficulties in developing the allotted plots, as well as conflicts and litigations when parcelling the gentry’s land. The analysis of the peasants’ experiences reveals a very high conflict potential brought by the results of the reform.
About Author:
ANNA WYLEGAŁA - sociologist, assistant professor at the Institute of Philosophy and Sociology at the Polish Academy of Sciences. E-mail: awylegała[at]ifispan.waw.pl
References
Borkowska-Bagieńska, Ewa, i Wojciech Szafrański, red. 2008. Reformy rolne w Polsce międzywojennej i powojennej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Brzoza, Czesław. 1988. Reforma rolna w województwie krakowskim (1945–1948). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Chleb i krew. Moja wieś w czasie okupacji. Wspomnienia. 1968. Oprac. Tadeusz Kisielewski i Jan Nowak. Warszawa: Zakład Historii Ruchu Ludowego przy NK ZSL.
Domańska, Ewa. 1944. „Filozoficzne rozdroża historii.” W Między modernizmem a postmodernizmem. Historiografia wobec zmian w filozofii historii, red. Ewa Domańska, Jerzy Topolski, Wojciech Wrzosek: 17–30. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Poznańskiego.
Gotuj broń! Wspomnienia chłopów z lat 1939–1948, 1969. Wyboru dokonał i opracował komitet w składzie: Wanda Chodorowska, Zdzisław Lubowicz, Mieczysława Róg-Świostek. Warszawa: Książka i Wiedza.
Góra, Władysław. 1962. PPR w walce o podział ziemi obszarniczej. Warszawa: Książka i Wiedza.
Góra, Władysław. 1969. Reforma rolna PKWN. Warszawa: Książka i Wiedza.
Hemmerling, Zygmunt, red. 1990. Wieś polska 1944–1989. Wybrane problemy podmiotowości społecznej, życia politycznego, ekonomicznego, oświatowego, kulturalnego i religijnego. Warszawa: Uniwersytet Warszawski. Instytut Nauk Politycznych.
Iwaniak, Stanisław. 1975. Reforma Rolna w województwie kieleckim w latach 1944–1945. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Jakubowska, Longina. 1995. „Między ideologią i praktyka reformy rolnej: pamięć ziemiaństwa.” Polska 1944/45–1989: studia i materiały (4): 7–44.
Jakubowska, Longina. 2012. Patrons of History. Nobility, Capital and Political Transition in Poland. Farnham-Burlington: Ashgate.
Jarosz, Dariusz. 1998. Polityka władz komunistycznych w Polsce w latach 1948–1956 a chłopi. Warszawa: DiG.
Jarosz, Dariusz, i Grzegorz Miernik. 2016. „Zhańbiona” wieś Okół: opowieści o buncie. Warszawa, Kielce: IHP i UJK w Kielcach.
Kaczor, Jan. 1961. Wspomnienia ludowego starosty. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Kaliński, Janusz. 1995. Gospodarska Polski w latach 1944–1989. Przemiany strukturalne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne.
Kura, Antoni. 2006. Aparat bezpieczeństwa i wymiar sprawiedliwości wobec kolektywizacji wsi polskiej 1948–1956. Warszawa: IPN.
Landau, Zbigniew, i Wojciech Roszkowski. 1995. Polityka gospodarcza II RP i PRL. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Lebow, Katherine. 2013. Unifinished Utopia. Nowa Huta, Stalinism, and Polish Society, 1949–1956. Ithaca and London: Cornell University Press.
Leder, Andrzej. 2014. Prześniona rewolucja. Ćwiczenia z logiki historycznej. Warszawa: Krytyka Polityczna.
Łoś, Anna. 2008. Styl życia ziemiaństwa polskiego po II wojnie światowej. Lublin: Werset.
Markiewicz, Marcin. 2010. Kolektywizacja wsi w województwie białostockim 1948–1956. Białystok: IPN.
Markiewicz, Marcin. 2016. „Przekształcenia własnościowe w polskim rolnictwie (1944–1956).” W „Rewolucja społeczna” czy „dzika przebudowa”? Społeczne skutki przekształceń własnościowych w Polsce (1944–1956), red. Tomasz Osiński: 184–195. Lublin: IPN.
Mędrzecki, Włodzimierz. 2008. „Hrabie to naprawdę było cuś. Problem stosunków wieś – dwór w pracach studentów.” W Dwór a społeczności lokalne na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, red. Wiesław Caban, Mieczysław B. Markowski, Marek Przeniosło, 347–356. Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego.
Miernik, Grzegorz. 1999. Opór chłopów wobec kolektywizacji w województwie kieleckim 1948–1956. Kielce: Takt.
Miernik, Grzegorz. 2016. „Ewolucja poglądów chłopów na kwestię własności pod wpływem polityki społeczno-gospodarczej władz (1944–1956).” W „Rewolucja społeczna” czy „dzika przebudowa”? Społeczne skutki przekształceń własnościowych w Polsce (1944–1956), red. Tomasz Osiński: 313–331. Lublin: IPN.
Młode Pokolenie Wsi Polski Ludowej. Pamiętniki i studia. 1964. T. 1. „Awans pokolenia.” Wstęp Józef Chałasiński. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Pamiętniki dziesięciolecia. 1955, red. Hanna Reich. Warszawa: Książa i Wiedza.
Perepeczko, Barbara. 2003. „Reforma rolna w pamięci rolników.” Wieś i Rolnictwo 1 (118): 13–31.
Próchnik, Leszek. 2003. Kolektywizacja rolnictwa w regionie łódzkim. Łódź: IPN.
Siekierski, Stanisław. 1992. Etos chłopski w świetle pamiętników. Kraków: Zakład Wydawniczy „Galicja”.
Siniarska-Czaplicka, Jadwiga. 2003. Przeminęło z wojnami. Oprac. M. Siniarska-Kapuścińska. Pelplin: Wydawnictwo Diecezji Pelpińskiej „Bernardinum”.
Słabek, Henryk. 1972. Dzieje polskiej reformy rolnej 1944–48. Warszawa: Książka i Wiedza.
Słabek, Henryk. 1978. Polityka agrarna PPR (Geneza i realizacja). Warszawa: Książka i Wiedza.
Smoczyński, Rafał, i Tomasz Zarycki. 2017. Totem inteligencki: Arystokracja, szlachta i ziemiaństwo w polskiej przestrzeni społecznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Sobczyński, Marek. 1993. Trwałość dawnych granic państwowych w krajobrazie kulturowym Polski. Warszawa: Wydawnictwa IGiPZ.
Suchoń, Aneta. 2008. „Ekonomiczne aspekty reformy rolnej i osadnictwa.” W Reformy rolne w Polsce międzywojennej i powojennej, red. Ewa Borkowska-Bagieńska, Wojciech Szafrański, 139–154. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Szpak, Ewelina. 2013. Mentalność ludności wiejskiej w PRL. Studium zmian. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Ta ziemia jest nasza. Wybór pamiętników z konkursu ogłoszonego w 20-lecie reformy rolnej przez „Gromadę-Rolnik Polski”. 1969. Przedmowa i opracowanie Stanisława Jarecka-Kimlowska. Warszawa: Zakład Historii Ruchu Ludowego przy NK ZSL
Takie były początki, 1965. Red. Władysław Góra, Helena Kamińska, Józef Paszta. Warszawa: Zakład Historii Partii przy KC PZPR.
Wieś polska 1939–1948. Materiały konkursowe. 1968. Opracowali Krystyna Kersten i Tomasz Szarota. T. 2. Warszawa: IH PAN.
Wieś polska 1939–1948. Materiały konkursowe, 1970. Opracowali Krystyna Kersten i Tomasz Szarota. T. 3. Warszawa: IH PAN.
Wolska, Dorota. 2012. Odzyskać doświadczenie. Sporny temat humanistyki współczesnej. Kraków: Universitas.
Zaremba, Marcin. 2009. „Gorączka Szabru.” Zagłada Żydów. Studia i Materiały (5): 193–220.
Zaremba, Marcin. 2012. Wielka Trwoga. Ludowa reakcja na kryzys. Kraków: Znak.