ISSN 2084–1418
The paper edition of the Anthropology of History Yearbook is the definitive version
2017, No. (10), Anthropology – Folklore – History
Elwira Wilczyńska
The Possibilities of Using Folklore Texts in Historical Investigations. Notes by a Researcher of the Polish Rural Culture of the 19th and Beginning of the 20th Century
PDF version
Keywords: folklore, history of folkloristics, history of ethnography, methodology, historical sources, folk culture, peasants culture
Abstract: The starting point for considering the possibilities of using folklore sources in historical research is the ambiguity of the term "folklore" and the multitude of interpretative perspectives appearing on the grounds of Polish folklore studies. Following the historical development of interest in this subject in various fields of the humanities, the author tries to answer the question of why "knowledge of the people" has long been underestimated in the historical discourse and under what circumstances it was incorporated into scientific considerations. Recognizing the cognitive potential of folklore, the author presents its shortcomings as a historical source and postulates the necessity for the use of folkloristics methods in the historical analysis of such materials.
About Author:
ELWIRA WILCZYŃSKA - philologist, ethnologist, doctoral student at the Nicolaus Copernicus University in Toruń. E-mail: elwirawilczynska[at]gmail.com
References
Assorodobraj, Nina. 1967. „Rola historii w narodzinach świadomości narodowej w Afryce Zachodniej.” Studia Socjologiczne (1): 73–109.
Baranowski, Bohdan. 1953. Z dziejów antyfeudalnych ruchów chłopskich na Podlasiu. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Bogatyriew, Piotr G., i Roman Jakobson. 1973. „Folklor jako specyficzna forma twórczości.” Literatura Ludowa 17 (3), przeł. Aleksander Bereza, 28–41.
Brencz, Andrzej. 1999. „Folklor.” W Britannica. Edycja polska, red. Wojciech Wolarski. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz.
Burszta, Józef. 1987. „Folklor.” W Słownik etnologiczny. Terminy ogólne, red. Zofia Staszczak. Warszawa, Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Burszta, Józef. 1972. „Współczesny folklor widowiskowy. Zarys postaci zjawiska.” Lud 56: 83–102.
Bystroń, Jan Stanisław. 1925. Historja w pieśni ludu polskiego. Kraków: Gebethner i Wolff.
Cocchiara, Giuseppe. 1971. Dzieje folklorystyki w Europie, przeł. Wojciech Jekiel. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Darnton, Robert. 2012. Wielka masakra kotów i inne epizody francuskiej historii kulturowej, przeł. Dorota Guzowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Dorson, Richard M. 1964. „Oral Tradition and Written History: the Case for United States.” Journal of the Folklore Institute 1 (3): 220–234.
Dorson, Richard. 1972. Folklore. Selected Essays. Bloomington, London: Indiana University Press.
Federowski, Michał. 1902. Lud białoruski na Rusi Litewskiej. Materyały do etnografii słowiańskiej zgromadzone w latach 1877–1893. T. 2. Kraków: Akademia Umiejętności, Uniwersytet Jagielloński.
Geremek, Bronisław. 1978. „Fabuła, konwencja i źródło. Utwór literacki w badaniu kultury średniowiecznej.” W Dzieło literackie jako źródło historyczne, red. Zofia Stefanowska i Janusz Sławiński. Warszawa: Czytelnik.
Goody, Jack i Watt, Ian. 2011. „Następstwa piśmienności.” Przeł. Justyna Jaworska. W Antropologia antyku greckiego. Zagadnienia i wybór tekstów. Oprac. Włodzimierz Lengauer, Paweł Majewski, Lech Trzcionkowski. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Górny, Konrad, 2004. „Obecna przeszłości – lokalne wymiary historii.” Zeszyty Etnologii Wrocławskiej 6 (1): 37–45.
Grochowski. Piotr, red. 2013. Netlor. Wiedza cyfrowych tubylców. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Grochowski, Piotr, i Wróblewska, Violetta. 2014. „Materiały Kolbergowskie a metodologia badań folklorystycznych.” Lud (98): 41–62.
Gusiew, Wiktor J. 1974. „Folklor. Historia i aktualne znaczenia terminu.” Literatura Ludowa 18 (4/5), przeł. Tadeusz Zielichowski, 63–80.
Hajduk-Nijakowska, Janina. 1980. Temat śpiącego wojska w folklorze polskim. Próba typologii. Opole: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Powstańców Śląskich w Opolu.
Hajduk-Nijakowska, Janina. 1983. Nie wszystko bajka. Polskie ludowe podania historyczne. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Hajduk-Nijakowska, Janina. 1985. „Problematyka badań nad świadomością historyczną w folklorze.” Etnografia Polska 29 (1): 105–109.
Hajduk-Nijakowska, Janina, i Teresa Smolińska, red. 2011. Nowe konteksty badań folklorystycznych. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Hastrup, Kirsten. 1997. „Przedstawianie przeszłości. Uwagi na temat mitu i historii.” Konteksty. Polska Sztuka Ludowa 51 (1–2), przeł. Sławomir Sikora, 22–27.
Jażdżewski, Konrad. 1963. „O trwałości i wiarygodności ustnej tradycji historycznej u ludów niepiśmiennych.” W Munera archaeologica Iosepho Kostrzewski. Quinquagesimum annum optimarum artium studiis deditum peragenti ab amicis collegis discipulis oblate, red. Konrad Jażdżewski, Witold Hensel, Wojciech Kočka, Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kadłubiec, Daniel. 2011. „O modelowaniu historii w folklorze.” W Nowe konteksty badań folklorystycznych, red. Janina Hajduk-Nijakowska, Teresa Smolińska. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Kapełuś, Helena, i Julian Krzyżanowski, red. 1970. Dzieje folklorystyki polskiej 1800–1863. Epoka przedkolbergowska. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Kapełuś, Helena, i Julian Krzyżanowski, red. 1982. Dzieje folklorystyki polskiej 1864–1918. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kasjan, Jan M. 1986. Siostrzane muzy. Studia o literaturze ustnej i pisanej. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.
Kosowska, Ewa. 1985. Legenda. Kanon i transformacje. Św. Jerzy w polskiej kulturze ludowej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN.
Kotula, Franciszek. 1969. Folklor słowny osobliwy Lasowiaków, Rzeszowiaków i Podgórzan. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie.
Kowalski, Piotr. 1989. „Folklor – próba nowej definicji operacyjnej.” W Literatura Ludowa 33 (3): 3–26.
Kowalski, Piotr. 1990. Współczesny folklor i folklorystyka. O przedmiocie poznania w dzisiejszych badaniach folklorystycznych. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Kowalski, Piotr. 2011. „Folklorystyka na nowych obszarach: antropologia mediów.” W Nowe konteksty badań folklorystycznych, red. Janina Hajduk-Nijakowska i Teresa Smolińska. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Krawczyk-Wasilewska, Violetta. 1979. Wprowadzenie do folklorystyki. Łódź: Uniwersytet Łódzki.
Krawczyk-Wasilewska, Violetta. 1986. Współczesna wiedza o folklorze. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Krawczyk-Wasilewska, Violetta. 1995. „O folklorystyce polskiej w stulecie Ludu.”, Lud 78: 43–54.
Krawczyk-Wasilewska, Violetta. 2011. „W obronie folkloru, czyli dialog między tradycją a współczesnością.” W Nowe konteksty badań folklorystycznych, red. Janina Hajduk-Nijakowska i Teresa Smolińska. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Krzyżanowski, Julian. 1962. Polska bajka ludowa w układzie systematycznym. T. 1. Wrocław 1962: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN.
Krzyżanowski, Julian. 1965a. „Bajka magiczna.” W Słownik folkloru polskiego, red. Julian Krzyżanowski. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Krzyżanowski, Julian. 1965b. „Folklor.” W Słownik folkloru polskiego, red. Julian Krzyżanowski. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Krzyżanowski, Julian. 1965c. „Folklorystyka.” W Słownik folkloru polskiego, red. Julian Krzyżanowski. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Lévi-Strauss, Claude. 2000. Antropologia strukturalna, przeł. Krzysztof Pomian. Warszawa 2000: Wydawnictwo KR.
Ługowska, Jolanta. 1993. W świecie ludowych opowiadań. Teksty, gatunki, intencje narracyjne. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Ługowska, Jolanta. 1995. „Dylematy współczesnego folklorysty (i literaturoznawcy).” W Folklorystyka. Dylematy i perspektywy, red. Dorota Simonides. Opole: Uniwersytet Opolski. Instytut Filologii Polskiej.
Łysiak, Wojciech. 1992a. „Folklor jako źródło historyczne.” Literatura Ludowa 36 (3): 31–42.
Łysiak, Wojciech. 1992b. Ludowa wizja przeszłości. Historyzm folkloru Wielkopolski. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
McNeil, W.K. 1982. „History in American Folklore. An American Perspective.” Western Folklore 41 (1): 30–35.
Mianecki, Adrian. 1999. „Kilka uwag o genologii podań wierzeniowych.” Literatura Ludowa 43 (2): 51–73.
Morawiec, Jakub. 2007a. „Poezja skaldów jako źródło wiedzy o wojskowości w Skandynawii okresu wikińskiego.” W Wojskowość ludów Morza Bałtyckiego, red. Michał Bogacki, Maciej Franz, Zbigniew Pilarczyk. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Morawiec, Jakub. 2007b. „Skipt es á gumna giptu. Hallfreðr Óttarsson vandræðaskáld i jego poezja na tle przełomowych wydarzeń w Norwegii końca X i początku XI wieku.” Studia Historyczne 50 (3–4): 259–278.
Morawiec, Jakub. 2009a. „Anonimowy poemat Liðsmannaflokkr i problem jego odbiorcy. Ślad pobytu córki Mieszka I, matki Knuta Wielkiego, w Anglii?” Studia Źródłoznawcze 47: 17–34.
Morawiec, Jakub. 2009b. „Kontakty Olafa Tryggvasona z Jomsborgiem – pomiędzy legendą a historyczną rzeczywistością.” Średniowiecze Polskie i Powszechne 1: 19–42.
Nedo, Paweł. 1965. Folklorystyka. Ogólne wprowadzenie, przeł. Ligia Jasnosz. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Ong, Walter J. 2011. Oralność i piśmienność. Słowo poddane technologii, przeł. Józef Japola. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Simonides, Dorota. 1964. „Obraz krzywdy społecznej w śląskiej prozie ludowej.” Kwartalnik Opolski 10 (2): 51–60.
Simonides, Dorota. 1969. „Współczesna śląska proza ludowa.” Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu. Seria B. Studia i Monografie. Opole: WSP.
Simonides, Dorota. 1981. „Memorat i fabulat we współczesnej folklorystyce.” W Literatura popularna – folklor – język, red. Witold Nawrocki, Michał Waliński. Katowice: Uniwersytet Śląski.
Simonides, Dorota. 1991. „Folklorystyka wobec etnologii i innych nauk humanistycznych.” W Etnografia wśród nauk humanistycznych, red. Czesław Robotycki. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
Simonides, Dorota, red. 1995. Folklorystyka. Dylematy i perspektywy. Opole: Uniwersytet Opolski. Instytut Filologii Polskiej.
Sobczyk, Urszula. 2014. „Dzieje pojęcia folklor w polskim dyskursie humanistycznym.” Ogrody nauk i sztuk 4: 417–425.
Sulima, Roch. 1989. „Wieczność – biografia – historia (o ludowych podaniach historycznych niefolklorystycznie).” Literatura Ludowa 33 (2): 15–35.
Sulima, Roch. 1995. „Rekonstrukcje i interpretacje. Od folklorystyki do antropologii codzienności.” W Folklorystyka. Dylematy i perspektywy, red. Dorota Simonides. Opole: Uniwersytet Opolski, Instytut Filologii Polskiej.
Szacki, Jerzy. 2011. Tradycja. Warszawa 2011: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Thoms, William J. 1996. „Folk-lore.” Journal of Folklore Research 33 (3): 187–189. Pierwodruk 1846.
Tomicki, Ryszard. 1981. „Kultura – dziedzictwo – tradycja.” W Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, red. Maria Biernacka, Maria Frankowska, Wanda Paprocka. T. 2. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN.
Topolski, Jerzy. 1998. Świat bez historii. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Trojanowski, Wincenty. 1917. „Podania mityczne z dziejów polskich w oświetleniu wiaroznawstwa porównawczego i obrzędów ludowych.” Wisła. Miesięcznik Geograficzno-Etnograficzny 20 (2), s. 121–186.
Tymieniecki, Kazimierz. 1965. „Legendy i spór o narrację historyczną.” Studia Źródłoznawcze 10: 101–108.
Vansina, Jan. 1985. Oral Tradition as History. Madison: University of Wisconsin Press.
Waliński, Michał. 1979. „Współczesna rzeczywistość folkloru. Glosa do dyskusji.” Literatura Ludowa 23 (1–3): 19–32.
Weber, Eugen. 1981. „Fairies and Hard Facts: The Reality of Folktales.” Journal of the History of Ideas 42 (1): 93–113.
Wróblewska, Violetta. 2016. „Folklor – tradycja i współczesność. Wprowadzenie.” Folklor – tradycja i współczesność, red. Roksana Sitniewska, Elwira Wilczyńska, Violetta Wróblewska. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Zdziarski, Stanisław. 1903. „Garść baśni ludu ruskiego z Nałuża w Trembowelskiem.” Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne 6: 153–172.
Ziejka, Franciszek. 1984. Złota legenda chłopów polskich. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.