ISSN 2084–1418
The paper edition of the Anthropology of History Yearbook is the definitive version
2019, No. (12), Public History
Grzegorz Wiktorowski
Afirmation of sexuality in evangelical and fundamentalist American protestatism
PDF version
Keywords: sexual ethics; Evangelicalism; Protestant Fundamentalism; sex; sexuality; youth guides
Abstract: The author of the article believes that the Bible on which Christianity builds, and Evangelical Protestantism in particular, does not represent a full or comprehensive model of sexual ethics. Basically, it deals with body and sexuality temporarily and fragmentarily, and a deeper reflection on these issues is residual. The attitude to the body and sexuality present today in cultures that grew out of (or processed by) Judeo-Christian tradition is the result of later (re)interpretations. Therefore, it does not originate from the biblical text itself, but from the cultural, social and historical conditions of its interpreters. The pessimistic and negative post-Augustian anthropology created in Western (Latin) Christianity was undertaken by Protestantism. Within it, however, it underwent a kind of diversification. On the one hand, the body was still radically harassed, especially against all sorts of "lusts". On the other hand, sex and sexuality were dedemonized by placing them in the context of a romantic marriage bond. Thus, the apotheosis of virginity and celibacy in Catholicism was undermined. The material for the analysis are guides written from a religious and confessional perspective. Their function is to distribute ideas and reproduce attitudes represented by Evangelical communities. The stylistic and rhetorical means used by the authors, including metaphors, show a positive attitude towards human sexuality and sex as an act. However, this approach has some restrictions. They result from the patriarchal order, which is considered to be divine and complementary anthropology. Sex and sexuality are locked in a heterosexual, monogamous and romantic marriage space.
About Author:
GRZEGORZ WIKTOROWSKI – cultural anthropologist, PhD student at the Doctoral Studies of Culture at the University of Wrocław, employee of the Medical University of Silesian Piasts in Wrocław. E-mail: grzegorz.wiktorowski[at]umed.wroc.pl. ORCID 0000-0002-3298-9867.
References
ŹRÓDŁA
Burns, John. 1986. Handling Your Hormons: The „Straight Scoop” on Love & Sexuality. Irvine, Ca.: Harvest House Publishers.
Burns, John. 1992. Poskramianie hormonów. Prosto z mostu o miłości i seksie dla współczesnej młodzieży. Przeł. R. Jankowski. Lublin: Nowa Nadzieja/Wydawnictwo Pojednanie.
Clair, Barry S., i Bill Jones. 1987. Sex, Desiring the Best. San Bernardino, Ca.: Here’s Life Publishers.
Clair, Barry S., i Bill Jones. 1992. Seks. Jak wykorzystać go najlepiej? Przeł. A. Gandecki. Lublin: Wydawnictwo Pojednanie.
Dillow, Linda, i Lorraine Pintus. 2002.Gift-Wrapped by God: Secret Answers to the Question „Why Wait?”. Colorado Springs, Co.: Water Brook Press.
Dillow, Linda, i Pintus Lorraine. 2003. Prezent zapakowany przez Boga. Czy wiesz czemu warto czekać na seks? Przeł. G. Kożusznik.Ustroń: Koinonia.
Gouge, William. 2006. „Of Husband and Wife, Who Are So to Be Accounted.” W W. Gouge, Of Domestical Duties, 130–151. Pensacola, Fa.: Chapel Library (1622).
McDowell, Josh, i Bill Jones. 1990. The Teenage Q&A Book. b.m.w.: W Publishing Group.
McDowell, Josh, i Bill Jones. 1994. Jak postępować ze starymi, czyli krótki kurs brawurowego nastolatka. Przeł. K. Wojciechowski. Warszawa: Vocatio.
Pismo Święte. 1980. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych. Oprac. zespół biblistów polskich z inicjatywy Benedyktynów Tynieckich. Poznań–Warszawa: Pallotinum.
OPRACOWANIA
Ahlstrom, Sydney E. 1972. A Religious History of the American People. New Haven, Conn.–London: Yale University Press.
[b.a.]. 2014a. „Evangelical Protestants.” Strona internetowa Pew Research Center. Dostęp [27.09.2018]. https://pewrsr.ch/2disrEH.
[b.a.]. 2014b. „Mainline Protestants.” Strona internetowa Pew Research Center. Dostęp [27.09.2018]. https://pewrsr.ch/2sCScZH.
[b.a.]. 2014c. „Religions.” Strona internetowa Pew Research Center. Dostęp [27.09.2018]. https://pewrsr.ch/1crz0nm.
Banaszak, Ewa, i Robert Florkowski. 2010. „Medykalizacja jako forma dyskursu o ciele.” Fizjoterapia 18 (3): 25–33.
Banerjee, Neela. 2008. “Dancing the Night Away, With a Higher Purpose.” Strona internetowa The New York Times. Dostęp [27.09.2018]. https://nyti.ms/2RQJhCo.
Bercovitch, Sacvan. 2011. The Puritan Origins of the American Self: With a New Preface. New Haven, Conn.: Yale University Press.
Brown, Peter. 2006. Ciało i społeczeństwo. Mężczyźni, kobiety i abstynencja seksualna we wczesnym chrześcijaństwie. Przeł. I. Kania. Kraków: Homini.
Burdziej, Stanisław. 2009. Religia obywatelska w Stanach Zjednoczonych. Studium socjologiczne retoryki religijnej Billa Clintona i George’a W. Busha. Kraków: Nomos.
Casanova, José. 2005. Religie publiczne w nowoczesnym świecie. Przeł. T. Kunz. Kraków: Nomos.
Coogan, Michael. 2011. Bóg i seks. Co naprawdę mówi Biblia. Przeł. A. Onysymow. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Corbin, Alain, red. 2013. Od Rewolucji do I wojny światowej. T. 2 z Historia ciała. Przeł. K. Belaid i T. Stróżyński. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Courtine, Jean-Jacques, red. 2014. Różne spojrzenia. Wiek XX. T. 3 z Historia ciała. Przeł. K. Belaid i T. Strużyński. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Endsjø, Dag Ø. 2011. Seks a religia. Od balu dziewic po święty seks homoseksualny. Przeł. A. Trzeciak i O. Galimska. Warszawa: Czarna Owca.
Fath, Sébastien. 2007. Religia w Białym Domu. Przeł. E. Cylwik. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog.
Foucault, Michel. 1999. Narodziny kliniki. Przeł. P. Pieniążek. Warszawa: Wydawnictwo KR.
Gélis, Jacques. 2015. „Ciało, Kościół i sacrum.” W Od renesansu do oświecenia, przeł. T. Stróżyński, 15–95. T. 1 z Historia ciała, red. G. Vigarello. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Godbeer, Richard. 2002. Sexual Revolution in Early America. Baltimore, Md.–London: The Johns Hopkins University Press.
Grabowska, Magdalena. 2017. Komunikacja oknem na kulturę. Wspólnota dyskursu kulturowym wymiarem funkcjonowania społeczności ewangelikalnej. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Lakoff, George, i Mark Johnson. 2014. Metafory w naszym życiu. Przeł. T. Krzeszowski. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Marsden, George M. 1994. Understanding Fundamentalism and Evangelicalism. Grand Rapids, Mich.: William B. Eerdmans Publishing Company.
Martin, William. 1996. With God on Our Side: The Rise of the Religious Right in America. New York, N.Y.: Broadway Books.
Maryl, Maciej. 2009. „Antropologia odbioru literatury – zagadnienia metodologiczne.” Teksty Drugie 1–2: 228–251.
Mitosek, Zofia. 2005. Teorie badań literackich. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Modnicka, Noemi. 2013. Małe światy polskiego ewangelikalizmu. Studium z antropologii interpretatywnej. Łódź: Wydawnictwo Biblioteka.
Murphy-O’Connor, Jerome. 1995. Paul the Letter-Writer: His World, His Options, His Skills. Collegeville, Minn.: The Liturgical Press.
Peck, Anna. 2005. Teleewagelizm, apokalipsa i polityka: współczesna prawica protestancka w Stanach Zjednoczonych. Tyczyn: Wyższa Szkoła Społeczno-Gospodarcza.
Płonka-Syroka, Bożena. 2008. „Antropologia wiedzy – nowa dyscyplina badań humanistycznych.” Kwartalnik Historii Nauki i Techniki. Quarterly Journal of the History of Science and Technology 53(10): 163–169.
Płonka-Syroka, Bożena. 2013. Medycyna w historii i kulturze. Studia z antropologii wiedzy. Wrocław: Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu.
Płonka-Syroka, Bożena, i Edyta Rudolf, red. 2009. Miłość romantyczna jako figura wyobraźni. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Arboretum.
Ranke-Hainemann, Uta. 1995. Eunuchy do raju. Kościół katolicki a seksualizm. Przeł. M. Zeller. Gdynia: Agencja Wydawnicza Uraeus.
Rossiaud, Jacques. 1997. Prostytucja w średniowieczu. Przeł. P. Salwa. Warszawa: Volumen.
Sepkowski, Andrzej. 2008. Początki misji. Narodziny amerykańskiej „religii obywatelskiej”. Toruń: Dom Wydawniczy Duet.
Skarga, Barbara. 1989. Granice historyczności. Warszawa: PIW.
Smith, Christian, Emerson, Michael, Gallagher, Sally, Kennedy, Paul, i David Sikkink. 1998. American Evangelicalism: Embattled and Thriving. Chicago, Ill.–London: The University of Chicago Press.
Szwed, Antoni. 2016. Fideizm Kalwina i bunt angielskich racjonalistów. Wpływ fideizmu kalwińskiego na powstanie i rozwój racjonalnej teologii naturalnej u wybranych myślicieli angielskich XVII i XVIII wieku. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.
Tannahill, Reay. 2013. Historia seksu. Przeł. G. Woźniak. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Vaux, Roland de. 2004. Nomadyzm i jego pozostałości. Instytucje rodzinne, instytucje cywilne. T. 1 z Instytucje Starego Testamentu. Przeł. T. Brzegowy. Poznań: Pallottinum.
Vigarello, Georges, red. 2015. Od renesansu do oświecenia. T. 1 z Historia ciała. Przeł. T. Stróżyński. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Warchała, Michał, Rogińska, Maria, i Piotr Stawiński. 2017. Reformacja i nowoczesność. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
Wiktorowski, Grzegorz. 2008. „Demony jako epifanie zła egzystencjalnego. Demonologia religii niechrześcijańskich, kultury ludowej oraz jej nawiązania w psychoanalizie. Zarys ogólny problematyki.” W Socjologia i antropologia medycyny w działaniu, red. W. Piątkowski i B. Płonka-Syroka, 243–292. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Arboretum.
Wiktorowski, Grzegorz. 2012. „Przezwyciężyć »świat«. Elementy transgresyjne w amerykańskim protestantyzmie fundamentalistycznym.” W Perspektywy poznawcze w kulturze europejskiej. Studium porównawcze, red. B. Płonka-Syroka i E. Rudolf, 105–155. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Arboretum.
Wiktorowski, Grzegorz. 2013a. „Model rodziny i relacji małżeńskich w amerykańskim fundamentalizmie protestanckim.” W Problem kontroli urodzeń i antykoncepcji. Krytyczno-porównawcza analiza dyskursów, red. B. Płonka-Syroka i A. Szlagowska, 45–78. Wrocław: Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu.
Wiktorowski, Grzegorz. 2013b. „»Na chorych ręce kłaść będą…« – konceptualizacje zdrowia i choroby w pentekostalizmie. Implikacje teologiczno-praktyczne w perspektywie antropologii medycyny.” Theologica Wratislaviensia 8: Teologiczne perspektywy zdrowia i choroby: 61–75.
Wiktorowski, Grzegorz. 2016. „Pornografia – Not a Love Story? Meandry paradygmatycznych przeinaczeń: miłość, seks, ciało, gender, medykalizacja.” W Miłość niemożliwa, red. B. Płonka-Syroka i A. Szlagowska, 185–223. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Arboretum.
Wiktorowski, Grzegorz. 2017a. „»Fools for Christ« – figura »bożego głupca« w pentekostalizmie Trzeciej Fali na przykładzie ruchu »Toronto Blessing«.” W Głupota wszechobecną jest… O uniwersalności pewnej ludzkiej przywary, red. K. Łeńska-Bąk, 79–92. Opole: Uniwersytet Opolski.
Wiktorowski, Grzegorz. 2017b. „»Szaleństwo ciał« – pornografia współczesna a medykalizacja ciała. Implikacje historycznomedyczne.” Forum Socjologiczne 8: 125–145.
Wiktorowski, Grzegorz. 2018a. „Strategie zarządzania czystością seksualną na przykładzie amerykańskiego ewangelikalnego poradnika dla adolescentów. Studium przypadku.” Fabrica Societatis 1: 170–193. www.fabricasocietatis.uni.wroc.pl.
Wiktorowski, Grzegorz. 2018b. „Szatan, demony, zwiedzenie… Stosunek do przypadku, przesądu oraz myślenia magicznego w modelu uzdrowienia założyciela Vineyard Fellowship Johna Wimbera. Na marginesie antymagicznego podejścia protestanckiego.” W Ślepy los, traf, przypadek. O wpływie przeznaczenia na rzeczy i ludzkie sprawy, red. K. Łeńska-Bąk, 43–63. Opole: Uniwersytet Opolski.
Wiktorowski, Grzegorz [w druku 1]. „Dziewictwo w popurytańskim społeczeństwie Stanów Zjednoczonych – przypadek ewangelikalnych poradników dla adolescentów.” [brak danych bibliograficznych].
Wiktorowski, Grzegorz [w druku 2]. „Od kulpabilizacji przez medykalizację do penalizacji i z powrotem… Próba antropologicznego odczytania Rz 1, 24–28 (stosunki homoerotyczne).” Theologica Wratislaviensia.
Wiktorowski, Grzegorz [w druku 3]. „Przemiany intymności w amerykańskim protestantyzmie fundamentalistycznym i ewangelikalnym w 2. połowie XX w. i na początku XXI w.” Fabrica Societatis 2.
Wiktorowski, Grzegorz [w druku 4]. „Stosunek do homoseksualności (homoseksualizmu) w ewangelikalnych i fundamentalistycznych poradnikach dla adolescentów w USA w XX wieku. Studium dwóch przypadków.” W Medycyna i religie, t. 4, red. B. Płonka-Syroka i M. Dąsal.
Wiktorowski, Grzegorz [w druku 5]. „Uzdrawianie według założyciela Vineyard Fellowship Johna Wimbera.” W Medycyna i religia, t. 2, red. B. Płonka-Syroka i M. Dąsal.
Zieliński, Tadeusz J. 2014. Protestantyzm ewangelikalny. Studium specyfiki religijnej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe ChAT.