ISSN 2084–1418
The paper edition of the Anthropology of History Yearbook is the definitive version
2016, No. (9), Cultural Heritage
Magdalena Sacha
Phantom heritage? Differences in museum exhibitions of the heritage of the German East and the Polish Eastern Borderlines: a diagnosis
PDF version
Keywords: cultural heritage, Polish and German museums, Eastern Borderlands of the Second Polish Republic, the historical Eastern Germany, phantom heritage
Abstract: The article is dedicated to the cultural heritage of the eastern territories that were lost due to the redrawing of the borders to the west as a result of the Second World War. Such as the redrawing of the frontiers experienced by Poland, whose Eastern Borderlands (Kresy) comprised of almost half of Poland’s prewar territories and which were annexed by the USSR. On the other hand, Germany lost to Poland some territories that were historically known as Eastern Germany, e.g. Pomerania, Silesia, East and West Prussia. The author describes the legacy of the lost territories as a‘phantom heritage’ that can be compared to the phantom pain experienced after the loss of a body part due to amputation.
Though both nations suffered the trauma of being expelled from a homeland, fundamental differences in both the presentation and representation of their cultural heritage can be noticed in the modern museum landscape. In the first part of the text the author focuses on the legal basis and museum initiatives connected with the ‘lost Eastern Germany’ on the territory of the Federal Republic of Germany from 1950s up to the present day . The museum exhibition in the Museum of West Prussia [Westpreussisches Landesmuseum] in Münster is examined in detail, this exhibit is seen by the author as an expression of a historical myth.
In the second part of the article the author discusses some selected museum initiatives taken in Poland with reference to the presentation of the lost Eastern Borderlands. In the conclusion the author tries to address the question of why there is such a significant imbalance between the presentations of the subject matter in Poland and in Germany.
About Author:
MAGDALENA SACHA - philologist, Assistant Professor in the Department of Cultural Studies of the University of Gdańsk. E-mail: magdalena.sacha[at]univ.gda.pl.
References
Bakuła Bogusław. 2006. Kolonialne i postkolonialne aspekty polskiego dyskursu kresoznawczego (zarys problematyki). Teksty Drugie 6. 11−32.
Blacharska Wiktoria, Malujdy-Koźlarek Maria. 2000. Co kryły walizki „Repatriantów”? Informator wystawy Muzeum Etnograficznego w Poznaniu, kwiecień−wrzesień 2000, Muzeum Narodowe. Poznań.
Blacharska Wiktoria. 2009. Kresy II Rzeczypospolitej w wystawiennictwie i zbiorach Muzeum Etnograficznego w Gdańsku-Oliwie. W Dziedzictwo i pamięć Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej. Materiały I Muzealnych Spotkań z Kresami zorganizowanych przez Muzeum Niepodległości w Warszawie w dniach 26-27 maja 2008. Red. Andrzej Stawarz. Muzeum Niepodległości. Warszawa. 207−216.
Blacharska Wiktoria. 2011. Muzea w służbie zachowania pamięci narodowej, czyli komu potrzebne muzeum kresowe. Rocznik Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu 2. 125−136.
Chlipalski Andrzej. 2009. O Instytut Polskiego Dziedzictwa Historii i Kultury Kresów Wschodnich. W Dziedzictwo i pamięć Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej. Materiały I Muzealnych Spotkań z Kresami zorganizowanych przez Muzeum Niepodległości w Warszawie w dniach 26−27 maja 2008. Red. Andrzej Stawarz. Muzeum Niepodległości. Warszawa. 273−279.
Chrzanowski Tadeusz. 2001. Kresy, czyli obszar tęsknot. Wydawnictwo Literackie. Kraków.
Dziedzictwo i pamięć Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej. Materiały I Muzealnych Spotkań z Kresami zorganizowanych przez Muzeum Niepodległości w Warszawie w dniach 26−27 maja 2008. Red. Andrzej Stawarz. Muzeum Niepodległości. Warszawa. 2009.
Dolińska Magdalena. 2009. Kolekcje etnograficzne z Kresów Wschodnich dawnej Rzeczpospolitej w Muzeum Etnograficznym im. S. Udzieli w Krakowie. W Dziedzictwo i pamięć Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej. Materiały I Muzealnych Spotkań z Kresami zorganizowanych przez Muzeum Niepodległości w Warszawie w dniach 26−27 maja 2008. Red. Andrzej Stawarz. Muzeum Niepodległości. Warszawa. 169−183.
Eisler Cornelia. 2015. Verwaltete Erinnerung − symbolische Politik. Die Heimatsammlungen der deutschen Flüchtlinge, Vertriebenen und Aussiedler. Verlag De Gruyter Oldenbourg. München.
Führer durch die naturgeschichtlichen und vorgeschichtlichen Sammlungen im Westpreußischen Provinzial-Museum. Kasemann. Danzig 1890.
Henning Hahn Hans, Traba Robert.2012. Polsko-niemieckie miejsca pamięci. T. 3: Paralele. Współpr. Maciej Górny, Kornelia Kończał. Wydawnictwo Naukowe Scholar. Warszawa.
Heimat im Museum? Museale Konzeptionen zu Heimat und Erinnerungskultur in Deutschland und Polen, [Hg.] Beate Herget, Berit Pleitner. Martin Maidenbauer Verlagsbuchhandlung. München. 2008.
Kapralska Łucja. 2015. Wirtualna kresoprzestrzeń. Kresy II RP w przestrzeni Internetu. W Sieć pamięci. Cyfrowe postaci pamięci społecznej. Red. Anna Fiń, Łucja Kapralska. Kraków. 194−209.
Kittel Manfred. 2007. Vertreibung der Vertriebenen? Der historische deutsche Osten in der Erinnerungskultur der Bundesrepublik (1961-1982). R. Oldenbourg. München.
Klekot Ewa. 2011. Prolegomena do etnografii „pomników historii i kultury narodowej”. Dziedzictwo jako wymiar nowoczesnej historyczności. Rocznik Antropologii Historii. 1-2. 33−48.
Kleßmann Christoph, Traba Robert. 2011. Kresy und deutscher Osten. Vom Glauben an die historische Mission – oder wo liegt Arkadien?. W Deutsch-polnische Erinnerungsorte. Band 3: Parallelen, unter Mitarbeit von Maciej Górny u. Kornelia Kończał. Schöningh. Paderborn. 37−70.
Kolbuszewski Jacek. 1995. Kresy. Wydawnictwo Dolnośląskie. Wrocław.
Kossert Andreas. 2008. Kalte Heimat. Die Geschichte der deutschen Vertriebenen nach 1945. Siedler. München.
Kossert Andreas. 2000. Tradycje „stron ojczystych” w Republice Federalnej. Fenomen Prus Wschodnich, tłum. M. Wagińska-Marzec. W Wspólne dziedzictwo? Ze studiów nad stosunkiem do spuścizny kulturowej na Ziemiach Zachodnich i Północnych. Red. Zbigniew Mazur. Seria Ziemie Zachodnie. Studia i materiały. T. 22. Instytut Zachodni. Poznań.
Krasicka Cecylia. 2010. Kresy Wschodnie – 600 lat historii całej Polski. W Polskie Kresy Wschodnie i ludzie stamtąd. Materiały konferencyjne. Red. Viktoria Dzianisava, Paweł Juszkiewicz, Joanna Staśkowiak. Dom Wydawniczy Elipsa. Warszawa.
Kubit Bożena. 2010. Gliwiccy Kresowianie. Muzeum w Gliwicach. Gliwice.
Kwaśniewski Krzysztof. 1999. Polskie Kresy wschodnie a ‘Deutsche Ostmarken’. Przegląd Zachodni 55. 1−28.
Loew Peter Oliver. 2006. Gdańsk. Między mitami. Wspólnota Kulturowa „Borussia”. Olsztyn.
Loew Peter Oliver. 2011. Danzig. Biographie einer Stadt. Verlag C.H. Beck. München.
Łozowska Katarzyna. 2012. Dziedzictwo kompleksów. Kulturowa klęska Kresów? Studia Etnologiczne i Antropologiczne. 81−93.
Ociepka Beata. 2000. Dziedzictwo wypędzonych. W Wspólne dziedzictwo? Ze studiów nad stosunkiem do spuścizny kulturowej na Ziemiach Zachodnich i Północnych. Red. Zbigniew Mazur. Seria Ziemie Zachodnie. Studia i materiały. T. 22. Instytut Zachodni. Poznań. 715−736.
Sacha Magdalena Izabella. 2015. Muzea wobec utraty. Strategie (re-)konstrukcji utraconych ojczyzn na przykładzie muzeów w Polsce i w Niemczech. Zbiór Wiadomości do Antropologii Muzealnej 2. 83−102.
Schuch Hans-Jürgen. 1976. Westpreußens Kultur und Dokumentation. Versuch einer Darstellung der Landes- und Kulturgeschichte. Landsmannschaft Westpreuβen. Münster.
Schumacher Markus. 2012. Die staatliche Vertriebenenkulturförderung in den Zeiten von deutscher Einheit und EU-Osterweiterung. W: Deutsche Musikkultur im östlichen Europa. Konstellationen, Metamorphosen, Desiderata, Perspektiven. (Hrsg.) Erik Fischer. Red. Gerhard Müller, Alexander Kleinschrodt. Franz Steiner Verlag. Stuttgart. 317−337.
Siedlar-Kołyszko Teresa. 2006. Byli, są czy będą…?. Oficyna Wydawnicza Impuls. Kraków.
Skórczewski Dariusz. 2012. Melancholia dyskursu kresoznawczego. Porównania 11. 125−138.
Sowa Jan. 2011. Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas. Kraków.
Świętosławska Iwona. 1995. Znad Niemna, Prypeci i Dniestru. Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Etnograficzna. T. XXX. Łódź. 157−161.
Świętosławska Iwona. 2009. Z potrzeby chwili i serca. O powstaniu wystawy „Znad Niemna, Prypeci i Dniestru” w Muzeum Archeologicznym i Etnograficznym w Łodzi. W Dziedzictwo i pamięć Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej. Materiały I Muzealnych Spotkań z Kresami zorganizowanych przez Muzeum Niepodległości w Warszawie w dniach 26−27 maja 2008. Red. Andrzej Stawarz. Muzeum Niepodległości. Warszawa 223−226.