ISSN 2084–1418
The paper edition of the Anthropology of History Yearbook is the definitive version
2011, No. 1-2 (1), Preliminaries
Piotr Pranke
The First Piasts in the Aristocratic Circles of the Empire
PDF version
Keywords: Piasts, historiography, aristocracy circles.
Abstract: In historical research on origins of the first Piast’s state great meaning had hypothesis about its establishment by outer conquest. The response to that kind of beliefs were to show the authonomy of the state of first Piast’s and the conflict with Empire caused by the billing to defend the young monarchy. In 20th century the historiography emphasized also the aspect of establishment the Piast’s state as a result of inner conquest. Relatively recently the historicans paid attention to those aspects of written sources, which are showing Piast’s as rulers aspiring to find their place in aristocracy of the Empire. The Piast dynasty showed in written sources as the allies of the Empire, present also in commemorative sources. They were also, similar to the aristocracy of the Empire, connected by fidelity to the Emperor or they in the circle of opposition to the Emperor. The paper refers to not only the character of their relations, but also to the changes in their structure. The first one, mentioned by name, representative of the Piast dynasty, showed up in Widukind’s masterpiece, who dedicated his work to the Otton’s daughter – Mathilda. Appearing in the very first way to the history Mieszko was showed by Widukind as „rex Licikavicorum”. „Rex Licikavicorum” is a designation connected to imperial tradition, attributed the king’s title to the never earlier mentioned tribal “rulers” coming into Empire’s sphere of interests. This kind of designation refers also to the administrator one of smaller territorial controls. The character of Polanie tribe ruler was mentioned by Widukind in context of his relative’s history – Wichman. Nevertheless, the context of those historical facts pointed out the phenomenon of gradual “accustoming” of the Piast ruler and involving him in the acceptable by annalist political and cultural system. Widukind designated Mieszko also as „amicus imperatoris”. A interesting written source referring to the contacts between Piast’s and the Empire is the “Life of St. Udalryk”. It mentioned an oath made by Mieszko wounded in his arm by poisoned arrow. Mieszko sweared in the face of death to send to the St. Udalryk as a vote the hand made of silver, if he would be back in good health thanks to St. Udalryk’s protection. It’s worth to emphasize, that Mieszko came back to his strengths thanks to mediation of one of Otton I allies. The marriage with Oda (probably in year 979/980) was also significant. Thanks to this marriage Mieszko have found himself in aristocracy of the Empire. From this moment we can say about considerable promotion of Piast’s in hierarchy of the Empire. Perhaps with this marriage came also the preasence of Mieszko in obituarial sources from the territory of the Empire. Those obituraries were included in so called “obituary annals from Fulda”. Piast’s showed up also in Lüneburg, Regensburg and Bamberg. The last place – Bamberg performs a special role. Piast were in some point the official protectors of the Emperors grave there. Mieszko thirty years later was like one of the last dukes of the Reich.
About Author:
PRANKE PIOTR – historian, PhD student in the Institute of History and Archival Science at the Nicolaus Copernicus University in Toruń. Contact e-mail: piotrpranke[at]wp.pl
References
Ludat, Herbert. 2000. „Średniowieczne cesarstwo a pierwsze państwo piastowskie.” W Słowianie – Niemcy – Europa, red. Jan, M. Piskorski, 9-27. Marburg–Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
Tomaszewski, Stefan. 1929. „Nowa teoria o początkach Rusi.”, W Kwartalnik Historyczny (43/4).
Duczko, Władysław. 2004. „Skandynawowie w Europie Wschodniej okresu wikingów.” W Wędrówka i etnogeneza w starożytności i średniowieczu, red. Maciej Salomon, i Jerzy Strzelczyk. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze Historia Iagellonica.
Labuda, Gerard. 1993. „Tworzenie się państw narodowych w Europie średniowiecznej.” W Kwartalnik Historyczny (100/4): 27-48.
Bardach, Juliusz. 1959. „O roli Normanów na wczesnośredniowiecznej Słowiańszczyźnie wschodniej.” W Kwartalnik Historyczny (60/2): 368-402.
Bujak, Franciszek. 1921. „Dziejowe znaczenie morza.” W Przegląd Historyczny, 1921 (23/1–2).
Szajnocha, Karol. 1859. Lechicki początek Polski. Lwów: nakładem i drukiem Józefa Ungra.
Piekosiński, Franciszek. 1890. „Najnowsze poglądy na wytworzenie się szlachty polskiej.” W Kwartalnik Historyczny (4).
Piekosiński, Franciszek. 1899. O źródłach heraldyki ruskiej. Kraków: Akademia Umiejętności.
Jabłonowski, Aleksander, i Franciszek Piekośiński. 1898. „W sprawie średniowiecznej heraldyki litewsko-ruskiej.” W Kwartalnik Historyczny (12).
Potkański, Karol. 1902. „O pochodzeniu Słowian.” W Kwartalnik Historyczny (16).
Wilinbachow, Wadim, B. 1969. „Problem normański w dziejach Europy Wschodniej.” W Zapiski Historyczne (34/4): 9-35.
Krček, Franciszek. 1908. „Teorya Peiskera o niewoli prasłowiańskiej w świetle krytyki.” W Kwartalnik Historyczny (22).
Kawczyński, Maksymilian. 1889. „Pierwotne rozsiedlenie plemion europejskich” W Kwartalnik Historyczny (3).
Leciejewicz, Lecz. 1979. Normanowie, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Leciejewicz, Lecz. 1993. „Normanowie nad Odrą i Wisłą w IX–X wieku.” W Kwartalnik Historyczny (100/4): 49-62.
Bobrzyński, Michał. 1974. Dzieje Polski w zarysie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Krotoski, Kazimierz. 1925. „Echa historyczne w podaniu o Popielu i Piaście.”, Kwartalnik Historyczny (35).
Miśkiewicz, Benon. 1966. „Problematyka badawcza dziejów wojennych Wielkopolski.” W Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza (9/1): 5-31.
Widajewicz, Józef. 1995. „Terytorium Polski w II poł. X wieku.” W Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu (20/1).
Gerard, Labuda. 1960. „Zagadnienie suwerenności Polski w X-XII wieku.” W Kwartalnik Historyczny (67/4): 1035-1068.
Koroluk, Władimir. 1970. „Główne etapy rozwoju państwowości wczesnofeudalnej na Słowiańszczyźnie Wschodniej i Zachodniej.” W Kwartalnik Historyczny (77/2): 281-292.
Kazimierz Wachowski, 1931. „Norwegowie na Pomorzu za Mieszka I.” W Kwartalnik Historyczny (2-4): 181-210.
Wojciechowski, Zygmunt. 1935/1937. „Mieszko I i powstanie państwa polskiego.” W Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu (10).
Rus, Józef. 1934. „Słowianie i wiślańscy Chorwaci od VI–X stulecia.” W Kwartalnik Historyczny (48).
Hensel, Witold. 1960. „Podstawy dziejowe rozwoju kultury wczesnopolskiej.” W Kwartalnik Historyczny (67) 893-921.
Brückner, Aleksander. 1906. „Dogmat normański.” W Kwartalnik Historyczny (20).
Brückner, Aleksander. 1907. „Piast.” W Przegląd Historyczny (4/1).
Balzer, Oswald. 1899. „O zadrudze słowiańskiej.” W Kwartalnik Historyczny (12/2).
Gumplowicz, Ludwik. 1909. „Socyologia a polityka.” W Przegląd Historyczny (9).
Kamieniecki, Witold. 1948. „O metodzie porównawczej w historii.” W Kwartalnik Historyczny (55).
Kara, Michał. 2009. Najstarsze państwo Piastów – rezultat przełomu czy kontynuacji? Studium archeologiczne, Poznań: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.
Buko, Andrzej. 2005. Archeologia Polski wczesnośredniowiecznej. Odkrycia, hipotezy, interpretacje, Warszawa: Wydawnictwo Trio.
Labuda, Gerard. 1947. „Potrzeby historiografii polskiej w dziedzinie historii Pomorza Zachodniego w średniowieczu.” W Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu (13).
Łowmiański, Henryk. 1963. Początki Polski. Z dziejów Słowian w pierwszym tysiącleciu n.e., t. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Łowmiański, Henryk. 1953. Podstawy gospodarcze formowania się państw słowiańskich. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Grudziński, Tadeusz. 1961. „Z problematyki kształtowania się stosunku prawnego Pomorza do polskiej monarchii wczesnofeudalnej.” W Zapiski Historyczne (26/4).
Łowmiański, Henryk. 1960. „Podstawy gospodarcze i społeczne powstania państwa polskiego i jego rozwoju do początku XII wieku.” W Kwartalnik Historyczny (67/4): 941-970.
Hensel, Witold. 1971. Początki państwa polskiego i jego kultury. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Leciejewicz, Lech. 1968. Miasta Słowian północnopołabskich, Wrocław–Warszawa–Kraków 1968: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Modzelewski, Karol. 2000. Organizacja gospodarcza państwa piastowskiego. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Strzelczyk, Jerzy. 1992. Mieszko I, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Urbańczyk, Przymysław, i Stanisław Rosik. 2007. “The kingdom of Poland.” W Christianization and the rise of Christian monarchy. Scandinavia, Central Europe and Rus’ c. 900-1200. red. Nora Berend. 263-319. New York: Cambridge University Press.
Banaszkiewicz, Jacek. 2004. „Mieszko I i władcy jego epoki.” W Civitas Schinesghe. Mieszko I i początki państwa polskiego, red. Jan, M. Piskorski. Poznań–Gniezno: Muzeum Początków Państwa Polskiego.
Sikorski, Dariusz, A. 2011. Kościół w Polsce za Mieszka I i Bolesława Chrobrego. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Wiszewski, Przemysław. 2010. „Dagome iudex – Mieszko I wobec Rzeszy.” W Świat średniowiecza. Studia ofiarowane Profesorowi Henrykowi Samsonowiczowi, red. A. Bartoszewicz, G. Myśliwski, J. Pysiak, P. Żmudzki. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Banaszkiewicz, Jacek. 1997. „Podanie bohaterskie o Mieszku I zanotowane w Kronice Galla Anonima (I, 4).” W Homines et societas. Czasy Piastów i Jagiellonów. Studia historyczne ofiarowane Antoniemu Gąsiorowskiemu w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin. red. Tomasz Jasiński. 37–44. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Banaszkiewicz, Jacek. 1986. Podanie o Piaście i Popielu. Studium porównawcze nad wczesnośredniowiecznymi tradycjami dynastycznymi, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Manteuffel, Tadeusz. 1970. „Jeszcze w sprawie regestu Dagome iudex.” W Europa – Słowiańszczyzna – Polska. Studia ofiarowane ku uczczeniu Profesora Kazimierza Tymienieckiego. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Pleszczyński, Andrzej. 2008. Niemcy wobec pierwszej monarchii piastowskiej (963–1034). Narodziny stereotypu, Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Kozłowska-Budkowa, Zofja. 2006. Repertorium polskich dokumentów doby piastowskiej, Kraków: Wydawnictwa Komisji Historycznej Polskiej Akademii Umiejętności.
Zakrzewski, Stanisław. 1921. Mieszko I jako budowniczy państwa polskiego, Warszawa: Polska Składnica Pomocy Szkolnych.
Strzelczyk, Jerzy. 2004. „Mieszko I w opiniach współczesnych i potomnych.” W Civitas Schinesghe. Mieszko I i początki państwa polskiego, red. Jan, M. Piskorski. Poznań–Gniezno: Muzeum Początków Państwa Polskiego.
Grudziński, Tadeusz. 1961. „Z problematyki kształtowania się stosunku prawnego Pomorza do polskiej monarchii wczesnofeudalnej.” W Zapiski Historyczne (26/4): 7-36.
Borawska, Danuta. 1981. „Mieszko I w gronie consanguineorum Ludolfingów.” W Społeczeństwo Polski średniowiecznej, red. Stefan K. Kuczyński. 11-39. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Wiszewski. Przemysław. 2008. Domus Bolezlai. W poszukiwaniu tradycji dynastycznej Piastów (do około 1138 roku). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Wenta, Jarosław. 2010. „Dlaczego Bamberg, dlaczego Nordgau?.” W Świat średniowiecza. Studia ofiarowane Profesorowi Henrykowi Samsonowiczowi, red. A. Bartoszewicz, G. Myśliwski, J. Pysiak, P. Żmudzki. 483-491. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Jasiński, Kazimierz. 2004. Rodowód pierwszych Piastów, Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauki.
Boroń, Piotr. 2010. Kniaziowie, królowie, carowie… Tytuły i nazwy władców słowiańskich we wczesnym średniowieczu. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Kürbis, Brygida. 2001. Na progach historii. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Labuda, Gerard. 2003. „Stan dyskusji nad dokumentem Dagome iudex i państwem Schinesghe.” W Civitas Schinesghe cum pertinentiis. red. Wojciech Chudziak !!! Toruń: Wydawnictwo UMK w Toruniu.
Łowmiański, Henryk. 1976. „Problematyka początków państwa polskiego w nowszych badaniach historycznych.” W Slavia Antiqua (23): 75-110.
Strzelczyk, Jerzy. 2003. Bolesław Chrobry, Poznań: WBPiCAK.
Labuda, Gerard. 2006. „Zjazd i synod gnieźnieński roku 1000 w nowym oświetleniu historiograficznym.” W Cognitioni gestorum. Studia z dziejów średniowiecza dedykowane Profesorowi Jerzemu Strzelczykowi, red. Dariusz A. Sikorski, Andrzej M. Wyrwa. 163-185. Poznań–Warszawa: Wydwnictwo DiG.
Samsonowicz, Henryk. 2010. Uwagi o istocie miasta w dziejach, [w:] Klio viae et in via. Opuscula Marco Cetwiński dedicata, red. Anna Odrzywolska-Kidawa. 271-276. Warszawa: Wydawnictwo DiG.
Bogdanowicz, Piotr. 1959. „Geneza aktu dyplomatycznego zwanego Dagome iudex.” W Roczniki Historyczne (25/1): 9-33.
Urbańczyk, Przemysław. 2001. Rok 1000. Milenijna podróż transkontynentalna. Warszawa: Wydawnictwo DiG.
Kiersnowski, Ryszard. 1962. Początki pieniądza polskiego. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Labuda, Gerard. 2004. Święty Wojciech. Biskup-męczennik. Patron Polski, Czech i Węgier. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Michałowski, Roman. 1997. „Przesłanki ideowe zjazdu gnieźnieńskiego. Przyczynek do rozstrzygnięcia problemu.” W Homines et societas. Czasy Piastów i Jagiellonów. Studia historyczne ofiarowane Antoniemu Gąsiorowskiemu w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Gieysztor, Aleksander. 1971. „Bamberg i Polska w XI i XII wieku.” W Studia Źródłoznawcze (14): 71-83.
Dagome iudex. 1864. Lwów: wyd. A. Bielowski.
Annales Hildesheimenses. 1839. red. G. H. Pertz, MGH, SS, t. 3, Hannoverae.
Kowalenko, Władysław. 1968. „Ekspansja Polski na Bałtyk za Mieszka I.” W Liber Josepho Kostrzewski octogenario veneratoribus dicatus, red. K. Jażdżewski, Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Althoff, Gerd. 2002. “Symbolische Kommunikation zwischen Piasten und Ottonen.” W Polen und Deutschland vor 1000 Jahren, red. M. Borgolte, Berlin.
Althoff, Gerd. 1998. “Widukind.” W Lexikon des Mittelalters, t. 9, München.
Rosik, Stanisław. 2005. “Die sächsischen Chronisten Widukind von Corvey und Thietmar von Merseburg über Anfänge Polens und Schlesiens.” W Niedersachsen – Niederschlesien. Der Weg beider in die Geschichte, red. W. Mrozowicz, L. Zygner, Göttingen–Breslau.
Beumann, Helmut. 1950. “Widukind von Korvei. Untersuchungen zur Geschichtsschreibung und Ideengeschichte des 10. Jahrhunderts.” W Abhandlungen über Corveyer Geschichtsschreibung (3).Weimar.
Widukindi monachi Corbeiensis rerum gestarum saxonicarum libri tres. 1935. red. H. E. Lohmann, P. Hirsch, MGH, SS, sn, Hannover.
Misacam regem cuius potestatis erant Sclavi qui dicuntur Licikaviki, duabus vicibus superavit fratremque ipsius interfecit, predam magnam ab eo extorsit – Widukind, lib. III, c. 67.
Erdmann, Carl. 1938. “Der ungesalbte König.” W „Deutsches Archiv für Geschichte des Mittelalters”.
Urbańczyk, Przemysław. 2010. What did early medieval authors know about structures of governance and religion in northern Central Europe? (A comment on M. Hardt), [w:] Trade and communication networks of the first millenium A.D in the northern part of Central Europe: Central places, Beach markets, landing places and trading centres, Bd. 1, Hannover.
Laudage, Johannes. 2003. “Widukind von Corvey und die deutsche Geschichtswissenschaft.” W Von Fakten und Fiktionen. Mittelalterliche Geschichtsdarstellungen und ihre kritische Aufarbeitung, red. J. Laudage, Köln–Weimar–Wien.
Scharf, Thomas. 2002. „Der rächende Herrscher.” W Frühmittelalterliche Studien (36).
Audiens autem Wichmannus urbem captam sociosque afflictos ad orientem versus iterum se paganis inmersit, egitque cum Sclavis qui dicuntur Vuloini, quomodo Misacam amicum imperatoris bello lascesserent. Widukind, lib. III, c. 69.
Wenta, Jarosław. 2006. “Die Annalen des Königreiches. Das Problem der Anfänge der Annalistik in Polen.” W Die Hofgeschichtsschreibung im mittelalterlichen Europa, red. R Schieffer, J. Wenta, Subsidia Historiographica, 3, Toruń.
Galli Anonymi chronicae et gesta ducum sive principum Polonorum. 1952. red. K. Maleczyński. Kraków 1952.
Löwenfeld, Samuel. 1885. “Die Canonsammlung des Cardinals Deusdedit und das Register Gregors VII” W Neues Archiv der Gesellschaft für Ältere Deutsche Geschichtskunde zur Beförderung einer Gesammtausgabe der Quellenschriften deutschen Geschichten des Mittelalters.
Hoffmann, Hartmut. 1994. Zur Geschichte Ottos des Großen, „Deutsches Archiv für Erforschung des Mittelalters”, 1972, Bd. 28, s. 380; Vita Mathildis reginae antiquior, red. B. Schütte, MGH SS, sn, Hannover.
Görich, K. 2009. Die deutsch- olnischen Beziehungen im 10. Jahrhundert aus der Sicht sächsischer Quellen.” W Frühmittelalterliche Studien: 317–325.
Die Totenbücher von Merseburg, Magdeburg und Lüneburg. 1983. red. G. Althoff und J. Wollasch, MGH, Libri memoriales et necrologica, NS, Hannover.
Fried, Johannes. 1991. “Theophanu und die Slaven.” W Kaiserin Theophanu. Begegnung des Ostens und Westens um sie Wende des ersten Jahrhunderts. Gedenkschrift des Kölner Schnütgen – Museums zum 1000 Todesjahr der Kaiserin, red. A. von Euw, P. Schreiner. Köln.
Lübke, Christian. 2001. The Polabian alternative: paganism between Christian Kingdoms, [w:] Europe around the year 1000, red. P. Urbańczyk. Warszawa.
Lalik, Tadeusz. 2006. „O cyrkulacji kruszców w Polsce X – XII wieku.” W Studia średniowieczne, red. A. Gąsiorowski, I. Skierska. Warszawa.
Suchodolski, Stanisław. 2001. “Change of transcontinental contacts as indicated by coins in the Baltic zone around 1000.” W Europe around the year 1000. red. P. Urbańczyk, Warszawa.
Malmer, Brita. 2007. “Some remarks of Money circulation in Viking age Scandinavia.” W Money circulation in antiquity the middle ages and modern times. Time, range, intensity. red. S. Suchodolski, M. Bogucki, Warszawa–Kraków.
Malmer, Brita. 1985. “Circulation and monetary silver in the Baltic Area during Viking Age.” W Society and trade in the Baltic during Viking Age, red. S. O. Liundquist, Acta Visbyensia 7, Udevalla.
Mikkelsen, Egil. 2008. “The Vikings and islam.” W Viking world, red. S. Brink, N. Price, New York.
Valk, Heiki. 2008. “The vikings and the eastern Baltic.” W The viking world, red. S. Brink, N. Price, London–New York.
Noonan, Thomas. S. 1974. “Medieval islamic copper coins from Russia and surrounding regions: the use of the fals in early islamic trade with Eastern Europe.” W Journal of the American Oriental Society (94/4).
Steuer, Heiko. 1987. “Der Handel der Wikingerzeit zwischen Nord- und Westeuropa aufgrund archäologische Zeugnisse.” W Untersuchungen zu Handel und Verkehr der vor- und frühgeschichtlichen Zeit in Mittel- und Nordeuropa. Göttingen.
Stahl, Alan. M. 2001. “The central Middle Ages: The period of the silver penny.” W Medieval archeology an encyclopedia, red. P. J. Crabtree, New York–London.
Gillingham, John. 1990. “Chronicles and coins as evidence for levels of tribute and taxation in late tenth and early eleventh century England.” W The English Historical Review (105/417).
Leyser, Karl. 1994. Communications and power in medieval Europe. The Carolingian and Ottonian centuries, London–Rio Grande.
Uhlirz, Mathilde. 1957. “Studien über Theophano.” W Deutsches Archiv für Erforschung des Mittelalters.
Trawkowski, Stanisław. 2005. Opuscula Medievistica. Studia nad historią społeczną Polski wczesnopiastowskiej, Warszawa.
Trawkowski, Stanisław. 1997. „Reminiscencje Pasji św. Wojciecha z Tagernsee (około 1025) w scenach jego żywotu na Drzwiach Gnieźnieńskich (około 1180).” W Homines et societas. Czasy Piastów i Jagiellonów. Studia historyczne ofiarowane Antoniemu Gąsiorowskiemu w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin. Poznań.
Dormeier, Heinrich. 2002. „Die renovatio Imperii Romanorum und die „Auβenpolitik” Ottos III und seiner Berater.” W Polen und Deutschland vor 1000 Jahren, red. M. Borgolte, Berlin.
Cosmae Pragensis chronica Boemorum. 1923. red. B. Bretzholz, MGH, SS.
Strzelczyk, Jerzy. 2002. „Polen, Tschechen und Deutshe in ihren Wechselwirkungen um das Jahr 1000.” W Polen und Deutschland vor 1000 Jahren, red. M. Borgolte, Berlin.
Althoff, Gerd. 1984. „Adels und Königsfamilien im Spiegel ihrer Memorialüberlieferung. Studien zum Totengedenken der Billunger und Ottonen.” W Münstersche Mittelalter-Schriften (47).
Lübke, Christian. 2001. The Polabian alternative: paganism between Christian Kingdoms, [w:] Europe around the year 1000, red. P. Urbańczyk. Warszawa.
Althoff Gerd. 1983. „Beobachtungen zu den Necrolog-Handschriften, ihrer Anlage und zu den eingetragenen Personen.” W Die Totenbücher von Merseburg, Magdeburg und Lüneburg, red. G. Althoff und J. Wollasch, MGH, Libri memorials et necrologica, NS, Hannover.
Althoff, Gerd, i Joachim Wollasch. 2000. „Bleiben die Libri Memoriales stumm? Eine Erwiderung auf H. Hoffmann.” W Deutsches Archiv für Erforschung des Mittelalters.
Oexle, Otto. G. 1984. “Memoria und Memorialbild.” W Memoria. Der geschichtliche Zeugniswert des liturgischen Gedenkens im Mittelalter, red. K. Schmidt, J. Wollasch, „Münstersche Mittelalterliche Schriften”.
Wollasch, Joachim. 1990. „O wartości źródłowej nekrologów średniowiecznych.” W Studia Źródłoznawcze (33)
Schmidt, Karl. 1984. “Die Sorge der Salier um ihre Memoria. Zeugnisse, Erwägungen und Fragen.” W Münstersche Mittelalterschriften.
Bruno. 1973. Epistola Brunonis ad Henricum regem, red. J. Karawasińska. t. 4, cz. 3, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Tyszkiewicz, Jan. 2009. Brunon z Querfurtu w Polsce i krajach sąsiednich w tysiąclecie śmierci 1009-2009. Pułtusk.
Wąsowiczówna, Teresa. 1959. “Research on the medieval road system in Poland.” W Archeologia Polona (2).
Jammer, Vera. 1952. “Die Anfänge der Münzprägung im Herzogtum Sachsen (10. Und 11. Jahrhundert).” W Numismatische Studien (3/4).
Derwich, Marek. 2005. “Die Rolle der Sächsischen Geistlichkeit in der Christianiesierung Polens und der Entwicklung der polnischen Kirchenverfassung, mit besonderer Brücksichtung Niederschelsiens.” W Niedersachsen – Niederschlesien: Der Weg beider in die Geschichte, Göttingen–Wrocław.
Wollasch, Joachim. 1986. „Das Martyrolog-Necrolog von St. Emmeram als Zeugnis für die Geschichte des Mönchtums im Reich.” W Das Martyrolog-Necrolog von St. Emmeram zu Regensburg, red. E. Freise, D. Geuenich, J. Wollasch, MGH, Libri Memoriales et Necrologia, Ns, t. 3, Hannover.
Charvát, Petr. 2010. “The emergence of Bohemian state.” W East Central and Eastern Europe in the middle ages 450–1450, red. F. Curta, Leiden–Boston.
Pleszczyński, Andrzej. 2009. “Das Reich und das Verhältnis des Piastenstaates zu ihm im Urteil der Chronik des sogenannten Gallus Anonymus.” W Frühmittelalterliche Studien.
Das Martyrolog-Necrolog von St. Emmeram zu Regensburg. 1986. red. E. Freise, D. Geuenich, J. Wollasch, MGH, Libri Memoriales et Necrologia, Ns, t. 3, Hannover.
Paner, Anna. 2008. Przemyślidzi. Od Bożywoja I do Przemysła II Ottokara. Ludzie i wydarzenia w latach 874–1278, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Matla-Kozłowska, Marzena. 2008. Pierwsi Przemyślidzi i ich państwo (od X do połowy XI wieku). Ekspansja terytorialna i jej polityczne uwarunkowania, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
V Idus Maii Misico dux Poloniorum frater noster Hic dedit nobis palium unum et VI cappas puerorum et plurimum peccuniae unde facte sunt XXIII statue, que circa chorum sunt locate III candele – Das Necrolog des Klosters Michelsberg in Bamberg. 2004. red. J. Nospickel, MGH, Libri Memoriales et Necrologia. Ns, t. 6. Hannnover.
Wenta, Jarosław. 2011. Kronika tzw. Galla Anonima. Historyczne (monastyczne i genealogiczne) oraz geograficzne konteksty powstania. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK w Toruniu.
Codex Mathildis. Liber officiorum cum foliis dedicationis. 2000. red. B. Kürbis, Monumenta Sacra Polonorum. t. 1. Kraków.
Wollasch, Joachim. 1984. “Die mittelalterliche Lebensform der Verbrüderung.” W Münstersche Mittelalterschriften.
Schneidmüller, Bernd. 2002. “Zwischen Gott und den Getreuen. Vier Skizzen zu den Fundamenten der mittelalterlicher Monarchie.” W Frühmittelalterliche Studien (36).
Brachmann, Andreas. 1941. Gesammelte Aufsätze. Weimar.