2017, Nr (10), Antropologia - folklor - historia

---

Marta Kubiszyn
Granica – różnica kulturowa – tożsamość: przestrzeń lubelskiej dzielnicy żydowskiej we wspomnieniach przedwojennych mieszkańców

Pobierz wersję elektroniczną

Słowa kluczowe: granica, różnica kulturowa, Lublin, Żydzi, dzielnica żydowska

Abstrakt:
Przez kilkaset lat Lublin rozwijał się jako wieloetniczne i wielowyznaniowe miasto, w którym znaczącą rolę – obok innych mniejszości – odgrywali Żydzi. Co najmniej od XVI wieku zamieszkiwali oni w odrębnej dzielnicy na Podzamczu, zaś po 1862 roku, także na Starym mieście oraz w innych dzielnicach Lublina. Choć w okresie międzywojennym Żydzi mieszkali na terenie całego miasta, dawne granice pomiędzy „żydowską” i „chrześcijańską” częścią pozostawały ważnym elementem dziedzictwa i miały wpływ na życie mieszkańców i pozostawały silnie obecne w społecznej i kulturowej pamięci. W artykule zaprezentowane zostaną wyniki analiz dotyczących wyobrażonych granic wyodrębniających dzielnicę żydowską w przestrzeni międzywojennego Lublina. Materiał badawczy tworzą współcześnie zarejestrowane relacje dawnych mieszkańców. Puntem wyjścia do badania sposobów sytuowania i opisywania symbolicznych miejsc oraz linii granicznych było przyjęcie założenia, że odzwierciedlający się we wspomnieniach obraz dzielnicy żydowskiej jako przestrzeni kulturowo wyodrębnionej, stanowi część szerszego dyskursu związanego z przeszłością miasta, poprzez analizowanie którego można odnosić się do kwestii dotyczących etnicznej i wyznaniowej złożoności przedwojennego Lublina. Teoretyczne tło dla prowadzonych rozważań tworzą prace podejmujące problematykę granic i pograniczności oraz zagadnienia związane z konstruowaniem i funkcjonowaniem wyobrażeń o miejscach wielokulturowych.

Informacje o autorze:
MARTA KUBISZYN – historyk sztuki, adiunkt w Zakładzie Kultury i Historii Żydów przy Instytucie Kulturoznawstwa UMCS w Lublinie. E-mail: marta.kubiszyn[at]poczta.ucms.lublin.pl

Prace cytowane Rozwiń

Borkowski, Wojciech i Dobrosława Wężowicz-Ziółkowska. 2010. „O kategorii granicy jako naturalnym ograniczeniu poznania i działania.” W Granice kultury, red. A. Gwóźdź, przy współpracy M. Kempnej-Pieniążek, 53–73. Katowice: Wydawnictwo Śląsk. Cobel-Tokarska, Marta. 2011. „Przestrzeń społeczna: świat – dom – miasto.” W Krótkie wykłady z socjologii. Przegląd problemów i metod, red. A. Firkowska-Mankiewicz, T. Kanash, E. Tarkowska, 45–62. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej. Jałowiecki, Bohdan. 2002. „Przestrzeń społeczna.” W Encyklopedia socjologii, red. A. Kwaśniewicz, 241–242. T. 3. Warszawa: Oficyna Naukowa. Jałowiecki, Bohdan i Marek S. Szczepański. 2001. Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar. Kosowska, Ewa. 2010. „Granice człowieka.” W Granice kultury, red. A. Gwóźdź, 13–24. Katowice: Wydawnictwo Śląsk. Kubiszyn, Marta. 2007. Edukacja wielokulturowa w środowisku lokalnym. Studium teoretyczno-empiryczne na przykładzie Ośrodka Brama Grodzka – Teatr NN w Lublinie. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek. Kubiszyn, Marta. 2015. „Miejsce rzeczywiste – miejsce wyobrażone: nieistniejąca dzielnica żydowska w Lublinie w świetle wywiadów oral history.” Wrocławski Rocznik Historii Mówionej 5: 6–35. Kubiszyn, Marta. 2017. „Upamiętnianie lubelskich Żydów oraz ich zagłady: pomniki i kontr-pomniki.” Teka Komisji Historycznej OL PAN XIV: 237–264. Kurkowska-Budzan, Marta. 2009. Antykomunistyczne podziemie zbrojne na Białostocczyźnie. Analiza współczesnej symbolizacji przeszłości. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, Towarzystwo Wydawnicze Historia Iagiellonica. Kuwałek, Robert. 1996. „Przemiany społeczno-kulturalne w środowisku Żydów lubelskich w XIX i XX wieku.” W Żydzi lubelscy, red. W. Hawryluk i G. Linkowski, 47–77, Lublin: Wydawnictwo Dabar. Kuwałek, Robert. 2003. „Terra incognita. Ulica Szeroka w Lublinie.” Scriptores 2 (28): 9–19. Lehari, Kaia. 1999. „Metaforyczny pejzaż miejski.” W Przestrzeń, filozofia i architektura, red. E. Rewers, 60–74. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora. Leociak, Jacek. 1997. Tekst wobec Zagłady. (O relacjach z getta warszawskiego), Wrocław: Wydawnictwo Leopoldinum. Magierska, Sabina. 1996. „Granice naturalne a granice stanowione (na marginesie rozważań o kulturze).” W Pogranicza. Granice. Ograniczenia, red. E. Rzewuska, 11–20. Lublin: Wydawnictwo UMCS. Panas, Władysław. 1998. „Brama.” W: Brama, red. J. Krupska, 2–10. Lublin: Wydawnictwo Krupski i S-ka. Rewers, Ewa. 1997. „Środowisko rozmowy. Miejsce.” W Pamięć, Miejsce, Obecność. Współczesne refleksje nad kulturą i ich implikacje pedagogiczne, red. J. P. Hudzik i J. Mizińska, 105–112. Lublin: Wydawnictwo UMCS. Robotycki, Czesław. 1998. Nie wszystko jest oczywiste. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Said, Edward W. 2007. Orientalizm. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka. Skórzyńska, Izabela. 2010. Widowiska przeszłości. Alternatywne polityki pamięci (1989–2009). Poznań: Instytut Historii UAM. Stomma, Ludwik. 2002. Antropologia kultury wsi polskiej XIX wieku oraz wybrane eseje. Łódź. Wydawca: Piotr Dopierała. Tuan, Yi-Fu. 1987. Przestrzeń i miejsce, przeł. A. Morawińska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy. Węgrzynek, Hanna. 2015. „Fala napaści na miasto żydowskie pod Lublinem w latach 1633–1635 jako przejaw siłowego rozwiązania długotrwałego konfliktu.” Czasy Nowożytne 28: 45–59.