2016, Nr (9), Dziedzictwo kulturowe

---

Maria Małanicz-Przybylska
O wieloznaczności dziedzictwa muzycznego Podhala

Pobierz wersję elektroniczną

Słowa kluczowe: tradycja, Podhale, muzyka tradycyjna, folklor, niematerialne dziedzictwo kulturowe

Abstrakt:
Artykuł oparty jest na etnograficznych badaniach terenowych prowadzonych przez autorkę pomiędzy 2011 a 2015 rokiem na Podhalu. Analizując wypowiedzi i zachowania rozmówców autorka próbuje wyjaśnić jakie elementy tworzą niematerialne dziedzictwo kulturowe w odczuciu współczesnych górali. Autorka wskazuje, że jej rozmówcy w ogóle nie posługują się wymienionym wyżej terminem, w zamian stosując termin „tradycja” na oznaczenie niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Badaczka stara się jednak wykazać, że tradycja góralska ma wiele wspólnego z instytucjonalnie rozumianym niematerialnym dziedzictwem kulturowym. Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie czym jest dziś dla górali tradycja. Czyniąc to należy powiązać ze sobą trzy składniki pozornie tylko wzajemnie się wykluczające. Pierwszy obraz tradycji konstruowany jest (w opinii górali) w ramach wymagań formułowanych przez instytucje zajmujące się ochroną dziedzictwa, np. UNESCO, jury folklorystycznych festiwali itp. Drugi obraz tradycji jest produktem związanej z zarobkowaniem „góralszczyzny na sprzedaż”, wykorzystywanej jako główny element turystyczny regionu. Trzeci obraz tradycji, który może być określony mianem rozumienia lokalnego, związany jest z innym niż pozostałe, codziennym życiem góralskiej społeczności. Dla zobrazowania swoich ustaleń autora posługuje się przykładami ze sfery przestrzeni muzycznej współczesnego Podhala, jednak jest ona przekonana, że poczynione obserwacje szczegółowe mogą być przeniesione na inne elementy współczesnej kultury góralskiej. W konkluzji autorka stwierdza, że trzy sposoby rozumienia tradycji są w życiu codziennym górali ściśle ze sobą powiązane i razem tworzą spójną jedność, która realizuje i aktualizuje się w zwykłych praktykach i działaniach.

Informacje o autorze:
MARIA MAŁANICZ-PRZYBYLSKA – etnolog, muzykolog, doktorantka w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego. E-mail: maria.malanicz[at]gmail.com.

Prace cytowane Rozwiń

Chybiński Adolf. 2014. Instrumenty muzyczne ludu polskiego na Podhalu. Gebethner i Wolff. Kraków.
Chybiński Adolf. 1927. O muzyce górali podhalańskich. Muzeum Tatrzańskie im. dra Tytusa Chałubińskiego.Zakopane.
Cooley Timothy. 2005. Making music in the Polish Tatras. Indiana University Press. Blumington–Indianapolis.
Dahlig Piotr. 1993. Ludowa praktyka muzyczna w komentarzach i opiniach wykonawców w Polsce. IS PAN.Warszawa.
Długołęcka Lidia, Maciej Pinkwart. 1992. Muzyka i Tatry. PTTK Kraj. Warszawa–Kraków.
Dobrowolski Kazimierz. 1966. Studia nad życiem społecznym i kulturą. Wydawnictwo PAN, Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wrocław−Warszawa−Kraków.
Górz Bronisław. 2003. Społeczeństwo i gospodarka Podhala w okresie transformacji. Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej. Kraków.
Greenwood Davydd. 1989. Culture by the Pound: An Anthropological Perspective on Tourism as Cultural Commoditization. W Hosts and Guests: The Anthropology of Tourism. Red. Valene L. Smith. Blackwell. Philadelphia. 171−185.
Ingold Tim, Tehri Kurttila. 2000. Perceiving the Environment in Finnish Lapland. Body and Society 6 (183). 183−196.
Kamiński vel Kamieński Ludwik. 1992. O mieszkańcach gór tatrzańskich. Najdawniejsza monografia etnograficzna Podhala. Secesja. Kraków.
Klekot Ewa. 2014. Samofolkloryzacja: Współczesna sztuka ludowa z perspektywy krytyki postkolonialnej. Kultura Współczesna. Teorie. Interpretacje. Praktyka 1. 86−99.
Kolberg Oskar. 1966. Dzieła wszystkie t. 44, Góry i Pogórze. PWM. Wrocław−Poznań.
Kotoński Włodzimierz. 1953. Uwagi o muzyce Podhala. Muzyka 5. 3−25.
Kowalski Piotr. 2004. O kulturze ludowej i tym, co się z nią robi. W Popkultura i humaniści. Daleki od kompletności remanent spraw, poglądów i mistyfikacji. WUJ. Kraków. 153−154.
Kroh Antoni. 2002. Tatry i Podhale. Wydawnictwo Dolnośląskie. Wrocław.
Krzyżanowski Tomasz. 2006. Przepraszam, czy tu jeszcze grają. Tatry 4 (18). 50-52.
Kuligowski Waldemar. 2007. Antropologia współczesności. Wiele światów, jedno miejsce. TAiWPN Universitas. Kraków.
Kultura ludowa. Teorie, praktyki, polityki. Red. Barbara Fatyga, Ryszard Michalski. Instytut Stosowanych Nauk Społecznych. Warszawa. 2014.
Lewandowska Bożena. 1982. Stan badań kultury muzycznej górali Polskich Karpat. Etnografia Polska 26 (1). 167-195.
MacCannell Dean. 2005. Turysta. Nowa teoria klasy próżniaczej. Przeł. Ewa Klekot, Anna Wieczorkiewicz. MUZA. Warszawa.
Malewska-Szałygin Anna. 2002. Wyobrażenia o państwie i władzy we wsiach nowotarskich 1999−2005. DiG. Warszawa.
Małanicz-Przybylska Maria. 2013. Góralszczyzna istnieje…?. Polska Sztuka Ludowa – Konteksty 1 (300). 172−177.
Małanicz-Przybylska Maria. 2014. Góralskie muzyczki i muzykantki – kobiety w kulturze muzycznej współczesnego Podhala. LUD. Organ Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego i Komitetu Nauk Etnologicznych PAN 98. 277−298.
Pine Frances. 2007. Góralskie wesele. Pokrewieństwo, płeć kulturowa i praca na terenach wiejskiej socjalistycznej i postsocjalistycznej Polski. Przeł. Agnieszka Kościańska, Michał Petryk. W Gender. Perspektywa antropologiczna. t. 1. Red. Renata Ewa Hryciuk, Agnieszka Kościańska. WUW. Warszawa. 76−89.
Pinkwart Maciej. 2006. Z dziejów badań folkloru muzycznego Podhala. Tatry 4 (18). 46–49.
Podhale: tradycja we współczesnej kulturze wsi. Red. Danuta Tylkowa. Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk. Warszawa. 2000.
Radziszewska Janina. 2009. Biblioteka opowieści. Wizerunki górali tatrzańskich w piśmiennictwie polskim XIX wieku. Wydawnictwo Katedry Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Wrocławskiego.
Malawski Wojciech. 2012. Lutnictwo podhalańskie. Ciągłość tradycji. Liber Pro Arte. Warszawa.
Tomicki Ryszard. 1973. Tradycja i jej znaczenie w kulturze chłopskiej. Etnografia Polska 17 (2). 41−58.
Selwyn Tom. 1996. The Tourist Image: Myths and myth making in tourism. John Wiley & Sons Ltd. New York.
Shils Edward. 1984. Tradycja. Przeł. Jerzy Szacki. W Tradycja i nowoczesność. Red. Joanna Kurczewska, Jerzy Szacki. Czytelnik. Warszawa. 30−90.
Trebunia-Tutka Krzysztof. 2010. Muzyka Skalnego Podhala. Wydawnictwa Tatrzańskiego Parku Narodowego. Zakopane.
Węglarz Stanisław. 1994. Chłopi jako „obcy”. Prolegomena. W Pożegnanie paradygmatu? Etnologia wobec współczesności. Red. Wojciech Jerzy Burszta, Jerzy Damrosz. Instytut Kultury. Warszawa. 78−101.